Politiek is de kunst om mensen te verhinderen zich bezig te houden met dat wat hen aangaat.
Paul Valéry, Windstriche Pag. 22
De Franse schrijver en dichter Paul Valéry (1871-1945) schreef honderd jaar geleden al in zijn De Cahiers (De dagboeken) het volgende over politiek. Hij maakte zich geen illusies en kende van nabij de ontwikkelingen in Frankrijk die hadden geleid tot de Eerste Wereldoorlog en later ook de tweede. Ook toen traden politici als ‘populisten’ op die het ‘volk’ van alles voorhielden, alsof het morgen bereikbaar was, die hen opzweepten, hun emoties versterkten en (vooral de woede en de teleurstellingen en niet ingeloste verwachtingen) en deden ze beloftes die ze nooit zouden kunnen waarmaken omdat de oplossingen te zwart-wit en veel te kort door de bocht waren; alsof de werkelijkheid niet veel complexer en gedifferentieerder is dan zij beweerden. Valéry schrijft (hier in Duitse vertaling):
Die Haltung gewohnheitsmäßigen Empörung ist das Zeichen einer großen Armut des Geistes. Die »Politik« zwingt ihre Anhänger dazu. Man sieht ihren Geist von Tag zu Tag armer werden, von einem gerechten Zornanfall zum anderen. Jede Partei hat ihr Empörungsprogramm, ihre überlieferten Reflexe.
*
Jede Partei prophezeit. Die ganze Politik würde sich ändern, fanden alle nur schon die Tatsache, dass man verspricht und voraussagt, unerträglich und unanständig. (Windstriche Pag. 74)
Wat zijn dat voor leiders die hun aanhang zo ophitsen dat elke vorm van redelijkheid uit het zicht lijkt te verdwijnen, dat elke vorm van begrip voor de tegenpartij en haar argumenten lijkt om te slaan in woede en afkeer? Die via de mogelijkheden van AI en sociale media alleen maar haat verspreiden? Dat aanhangers zich gesterkt voelen om overal waar het hun niet zint te protesteren tegen bijvoorbeeld de komst van AZC’s? En niet alleen met woorden maar ook met terreur zoals de inzet van vuurwerk en het aanvallen van politieagenten en hun materieel? De Nederlandse overheid wil wel achter ‘verdachten’ aangaan die op internet hun ongenoegen uiten over de daden van Israel tegen de Palestijnen (woorden zijn nog geen daden) en daarbij boude uitspraken doen, ook al zijn ze werkzaam op een universiteit of als ambtenaar bij de overheid zelf, maar de terroristische aanslagen (ook op gebouwen van politieke partijen) en bedreigingen tijdens en rond protesten laat ze grotendeels ongemoeid. Een paar raddraaiers worden opgepakt en daar blijft het dan bij. Het nazistisch gedrag inclusief Hitlergroet wordt door sommige politici niet als politieke daad geduid, alsof extreem-rechts terrorisme geen politiek zou zijn. Dat tientallen burgemeesters en raadsleden zich behoorlijk bedreigd voelen omdat ze overheidsbeleid willen uitvoeren wordt niet echt serieus genomen want er volgen geen acties om hen echt te beschermen. Er wordt alleen maar olie op het vuur gegooid want ‘Nederland is nu eenmaal (te) vol’. Het discours van de leugendracula en zijn leugenpropaganda en leugenpopulisme van de Partij van Verdraaiing waarvan hij de absolute heerser is wordt zo steeds meer als ’waarheid’ in de hoofden van de burgers gepompt. En iedereen papegaait hem na.
Maar leugens blijven leugens. En terwijl hele bevolkingsgroepen worden weggezet omdat ze een ander geloof aanhangen neemt het racistisch gedachtengoed steeds meer plaats in. Wel je goedkope boodschappen doen bij de Turkse slager, maar ondertussen elke moslim in een verdomhoekje plaatsen omdat de grote leider dat roept en ‘hij heeft gelijk en niemand anders’. ‘Hij durft te zeggen’ wat de anderen zogenaamd ‘verzwijgen’. Het enige dat hier verzwegen wordt, is dat het leugens zijn en onwaarheden, halve waarheden en racistisch gedachtengoed. Hoe kun je van een moslim houden, hoe kun je hem/haar accepteren als je zijn religieuze voorkeur en zijn achtergrond tot ongewenst verklaart? Hoe kun je ooit moslims een normale plaats in de samenleving geven – de plek die hun als elke Nederlander toekomt – als je hun religie een verkeerde ideologie noemt? Wat voor ideologie hang je zelf dan aan als dictator van een beweging waarin niemand stemrecht heeft en waarin jij elke punt en komma bepaalt en waar je volgelingen alleen maar goedbetaald stemvee mogen spelen zonder veel verplichtingen om ook aanwezig te zijn bij debatten in de Tweede Kamer? Dat is dan voor de belastingbetaler x (zetels) maal 142.000 euro plus (ook nog door sommigen onterecht) gedeclareerde reiskosten en onkosten. Leuke partij die eenmanspartij waarin niemand de grote leider van repliek durft te dienen want dan staat het makkelijke en winstgevende baantje op de tocht. Wat is dat voor een democratisch bestel in Nederland dat dit soort middeleeuws gedrag in een democratie wordt geaccepteerd? (By the way: wie gaat deze leugendracula beschermen als hij zelf niet meer zijn eigen kont kan afvegen en en hij opgenomen moet worden in een verpleegtehuis?)
Valéry schrijft in zijn dagboek dat als je elke opvatting en mening tot het uiterste zou doorvoeren en radicaal zou willen toepassen dat onherroepelijk leidt tot de vernietiging en verstoring van de mens zelf en zijn menselijkheid:
Auf die Spitze getrieben oder mit letzter Gründlichkeit verfolgt, führt jede Meinung, These, Empfindung unweigerlich zur Zerstörung des Menschen.
Würden die Verbrecher den Widerstand leisten, der ihrem Wagnis entspricht … Wären die ersten Christen mit letzter Kraft Christen gewesen, so gäbe es keine Christen mehr; – und wäre ihnen jedermann gefolgt, so bliebe niemand mehr auf Erden. (Windstriche, Pag. 45)
Redelijkheid is dus gevraagd en een zekere mate van openstaan voor de argumenten en opvattingen van de politieke tegenstanders. Een goede leider weet dat en speelt het niet tot het uiterste. Hij weet ook waar de grenzen liggen en wanneer die overschreden worden. Hij weet wanneer hij zijn verlies moet toegeven en wanneer hij fouten maakt of politiek, gedreven door emotie en verontwaardiging, uit de bocht vliegt. Hij leert van zijn fouten. Maar in de politieke arena valt men de persoon aan op zijn persoonlijkheid en niet op zijn argumenten als men in de gaten heeft dat men zelf veel en veel dommer is. Zoals de leugendracula de leider van D66 bij de vorige verkiezingen systematisch ontmenselijkte en demoniseerde door haar een heks te noemen. Daarom krijgt hij nu een koekje van eigen deeg door zijn (nieuwe) titel van leugendracula. Valéry merkt in die zin op:
Man nennt den andern einen Sophisten, wenn man fühlt, dass man dümmer ist als er. Wer das Denken nicht angreifen kann, greift den Denkenden an. Dieses Gesetz gleicht jenem, nach welchem man sich ganz vernichtet, um ein bestimmtes Übel auszumerzen, das mit dem Guten verwachsen ist: Gesetz des Notbehelfs. (Windstriche, Pag. 70)
De politici schermen met de getallen van burgers die hen hebben gekozen en zij voeren alleen maar de ‘wil uit van het volk’. Wat dit volk ook dan zou mogen willen en wat die wil dan ook moge zijn: het is hun eigen visie op de samenleving en de staat, de burger en de plichten van de burger. Zo roept de griezel in het Witte Huis en in het Kremlin en overal waar een dictator (misschien nog niet in naam maar wel in gedrag en in aspiraties) de lakens uitdeelt dat zij de vleesgeworden belichaming zijn van die ‘volkswil’ want zij hebben de verkiezingen gewonnen. Als je een maffiabaas tot president verkiest krijg je maffiapraktijken. Als je een volslagen egoïst en narcist, een sociopaat zonder gevoel en zonder mededogen aan de leiding van je land zet, krijg je een samenleving waarin het recht van de sterkste geldt en de grootste leugenaar en dief (en daarna moordenaar) gaat regeren alsof hij God op aarde is. Een mensenleven, zeker als dat van een andere kleur is, en/of met een andere politieke voorkeur, is van generlei waarde. Afval, trash, zoals de Joden afval waren in de ogen van de nazi’s, en zoals nu alle immigranten in de VS (USAbyss) ongewenst afval zijn en zogenaamd criminelen die elders moeten worden opgesloten. Komt het ook zover in Nederland als types als de leugendracula of de griezels van Forum voor Demagogie (De Russen-vrienden) aan de macht komen? Ik heb niet veel vertrouwen in dit soort leiders die vooral voor hun eigen beurs de politicus uithangen.
Valéry maakt ook enkele opmerkingen over de staat. Hij stond niet achter het nationalisme dat tot de Wereldoorlogen heeft geleid en vreesde voor de toekomst van het menselijk intellect en het humanisme als dit oorlogsgeweld en deze intolerantie voor de ander zou blijven doorzetten. Meer techniek en meer kennis, (ook de inzet van AI), ook een grotere kans op moord en doodslag, een einde aan de beschaving, een totalitaire dictatuur waarin geen leven heilig is. Hij schrijft over de staat die daartegen nauwelijks kan beschermen:
Der staat is ein riesengrossen, furchtbares und schwaches Wesen. Ein Zyklop von berüchtigter Kraft und Ungeschicklichkeit, das missgestaltete Kind der Gewalt und des Rechts, die es aus ihren Widersprüchen gezeugt haben. Er lebt nur dank der unzähligen Menschlein, die linkisch seine trägen Hände und Füsse bewegen, und sein grosses Glasauge sieht nur Pfennige und Milliarden.
Der Staat ist jedermanns Freund und jedes Einzelnen Feind. (Windstriche, Pag. 71)
Gekozen politieke leiders in een democratie en leiders in niet democratische landen blijken allemaal een ding gemeen te hebben als het op het thema vertrouwen aankomt: hoeveel vertrouwen hebben ze in werkelijkheid in zichzelf, in de medemens, in de menselijke instituties, in de samenleving, in de toekomst (ook van de mensheid)? Hoe harder ze schreeuwen, hoe radicaler ze zijn, hoe minder ruggengraat, (bananen), hoe minder ze vertrouwen hebben en vertrouwen uitstralen. Ze schreeuwen hun onzekerheid weg en doen alsof ze de grote ‘el Duce’ zijn maar het zijn luchtkastelen wat ze voorstellen, windbuilen, holle vaten.
Ik vermoed dat veel van die leiders niet echt uitblinken in vertrouwen. Als je als controlefreak je hele politieke apparaat wilt besturen en bepalen (tot in elk detail) getuigt dat van heel weinig vertrouwen in je ondergeschikten (en medemensen). Als je alleen ja-knikkende kontlikkende lakeien toelaat in je entourage en beducht bent voor elke vorm van tegenspraak ben je niet alleen een heel wantrouwige en egocentrische heerser maar ook een heel domme, want niemand behoedt je voor grote fouten, zeker als die gevolgen hebben op de lange termijn en voor heel het land. Het eind van de route is altijd het ‘lot’, of beter de ‘natuurlijke ontwikkeling’ die dan met je afrekent. Genadeloos, zonder pardon: je lakeien laten je keihard vallen, je politieke medestanders dragen met vreugde de kist naar je graf.
Geweld roept vaak tegengeweld op en macht tegenmacht, maar het egoïsme en zelfverrijking versterken echter ook het egoïsme en de hebzucht van je aanhangers en mede politici en lakeien. We zien het overal gebeuren: de dictators bouwen nieuwe paleizen voor zichzelf: Rusland, Turkije bijvoorbeeld, ze doen aan zelfverrijking en de nieuwe mogelijkheden zoals crypto-valuta worden massaal ingezet en uitgebuit zonder al te veel regelgeving (witwassen en corruptie als verdienmodel). De nieuwe president van USAbyss spant hierbij de kroon. Hij laat zich overal financieel fêteren en wil materieel en spiritueel beloond worden. Dat laatste vooral met valse complimenten hoe groot en machtig hij wel niet is, en hoe slim hij het aanpakt door overal ‘alle oorlogen’ te beëindigen. Een ware god op aarde, maar wel eentje op lemen voeten…
En de slogan luidt altijd om de zaak recht te breien: Het land, de burger op 1, of met andere woorden eigenlijk: ik op 1 en de rest kan stikken. Al die burgers die in deze leugen trappen en denken dat ze dan ook op 1 komen te staan komen helaas bedrogen uit. Ze hebben nooit meegeteld en zullen nu ook niet meetellen want in de ogen van de leider zijn ze alleen maar goed als stemvee en klapvee. Stel dat je hen ook moet laten mee profiteren uit de ruif, dan blijft er veel te weinig voor jou en de jouwen over. Maar macht en geld hebben een onweerstaanbare aantrekkingskracht op velen. Valéry schrijft dan ook:
Macht und Geld haben den Zauber des Unbegrenzten; es ist nichts Genaues eigentlich, nicht eine bestimmte Fähigkeit des “Handelns, die “man ausdrücklich zu besitzen wünscht. Niemand begehrt leidenschaftlich nach einer vernünftigen Macht; auch nicht nach der Ausübung der Staatsgewalt als eines klar umgrenzten, regelmassigen Berufs; noch nach Geld als dem Gegenwert genau bestimmter Dinge.
Hingegen ist es das Unbestimmte der Macht, dem mein Wunsch gilt – weil ich nie weiß, was ich vielleicht einmal begehren konnte. Ich gehe nicht dem Bemessenen nach und will nur das kaufen, was nicht im Handel ist.
Drum sieht die Welt in einem sehr mächtigen oder sehr reichen Menschen immer den Spieler, der Gluck hat. Man halt einen außerordentlichen Glücksfall für den Ursprung solcher Vermögen. Keine Anstrengung, keine einzelne Leistung scheint jemals zu solcher Große fuhren zu können, der etwas gleichsam Transzendentes anhaftet.
So ist es denn also den Trieb zum Missbrauch der Macht, der so leidenschaftlich an die Macht denken lässt. Macht ohne Missbrauch verliert an Reiz. (Windstriche, Pag. 21-22)
Voor Valéry is het duidelijk dat macht vaak samenhangt met machtsmisbruik want zonder dit misbruiken van de macht heeft ze volgens hem helemaal geen aantrekkingskracht meer. De huidige president van USAbyss beweert zijn vermogen zelf verdiend te hebben, mensen kijken op tegen hem en zijn bezit, maar de Russische maffia heeft hem uit de penarie gehaald toen zijn (grotendeels geërfde en via slinkse wegen vergrootte) kapitaal dreigde te verdampen als baas van een aantal casino’s. Zouden ze dat nog een keer goed en echt grondig gaan onderzoeken in de VS? Maar als de president de leidinggevenden bij de onderzoeksinstanties zelf kan benoemen, inclusief de rechters van het Hoge Gerechtshof is daar heel weinig kans op. Over eerlijke rechtspraak gesproken? Geen enkele amerikaan hoeft zich meer op de borst te kloppen dat zij in een vrij en democratisch land wonen dat een voorbeeld (ook cultureel) zou zijn voor de wereld. De ‘bananenrepubliek’ is in zicht, de dictator bepaalt en doet dat niet bepaald zachtzinnig. Wraakzuchtig voert hij alle plannen uit van zijn achterban die in Project 2025 de blauwdruk heeft geschreven voor een nieuwe dictatuur. Als hol vat zonder visie heeft hij geluk dat zij hem hebben gekozen als spreekbuis voor hun dictatoriale plannen, en zo kan hij al zijn narcistische dromen verwezenlijken. “Maar wie zijn grenzen niet kent, moet het lot vrezen“, luidt een oude Griekse wijsheid en “De mensheid (en zijn leiders) die de wereld (en mensen) behandelt als een wegwerpwereld (en wegwerpmensen) behandelt zichzelf als wegwerpmensheid…”(vrij naar: Galimberti p. 313-314)
Vertrouwen is een kostbaar goed, als je het niet hebt zul je het waarschijnlijk ook nooit verkrijgen. Met name dan vertrouwen in je medemens en in een goede afloop in de toekomst met betrekking tot humaniteit en menselijke waarden waardoor elk mens, ELK mens tot zijn recht kan komen op het terrein van welzijn en ‘geluk’. Voor iedereen wacht het graf, maar waarom zouden we zoveel onschuldige en ongelukkige mensen (en doden) accepteren door het gedrag van onbetrouwbare trouweloze leiders als het ook heel anders kan?
John Hacking
27 okt 2025
bron:
Valery, Paul, Windstriche. Aufzeichnungen und Aphorismen. Aus dem Französischen von Bernhard Bösenstein, Hans Staub und Peter Szondi, Frankfurt am Main 2017, (Suhrkamp)
Umberto Galimberti, De mythe van de groei in: Mythen van onze tijd. De mens in het tijdperk van vooruitgang en techniek, Amsterdam 2011 (Ambo)
Trump en de Russische maffia: https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/hoe-zit-het-ook-alweer-met-de-russische-banden-van-donald-trump
betekenisgeving & levenshorizon 