Egalité, Fraternité, Liberté… anno 2024
Deze drie begrippen liberté, egalité en fraternité, (vrijheid, gelijkheid en broederschap) uit de tijd van en vooral na de Franse Revolutie hebben in mijn ogen nog niets van hun actualiteit verloren. Samen vormen ze een geheel en pas samen hebben zij, zo vermoed ik ook pas echt zin. Vrijheid, los van de andere twee begrippen is te vaak een vrijheid die alleen maar aan zichzelf denkt. Opeisen dat je vrij wilt zijn is niet verkeerd, maar te vaak gaat dat ten koste van de vrijheid van je medemens als zijn vrijheidsbehoefte botst met die van mij. Vrij zijn om te handelen en te denken zoals je zou willen stoot altijd op de grenzen van de vrijheid van de ander. Dus afspraken zijn nodig om samen die vrijheid gestalt te geven en meestal betekent dat ook een vrijwillige inperking van je eigen vrijheid. Vrijheid is dus nooit absoluut en nooit onbeperkt. Zelfs de grootste tiran is niet echt vrij, ook al stelt hij alles in het werk om zijn dictatuur vorm te geven en te bewaren.
En, dat is het mooie aan het leven, eens legt hij het loodje en met hem zijn zijn macht en zijn onderdrukking ten einde want als lijk kun je niet zoveel.
Broederschap en zusterschap is alleen mogelijk als wij elkaar als broeders en zusters (kunnen) zien. En vooral ernaar handelen. Aan vrome praatjes hebben we niets.
Gelijkheid – elkaar als gelijken beschouwen gaat volgens mij vooraf aan broederschap en zusterschap en tenslotte ook aan vrijheid. Dus niet beginnen met je claim op vrijheid en dus je eigen gelijk voorop stellen, want dat geeft alleen maar controverses. De erkenning dat we allemaal gelijk zijn kan erin uitmonden dat we in wezen daarom ook broeders en zusters van elkaar kunnen zijn. We leven op één planeet aarde, in één wereld, we hebben allemaal een lichaam, we bloeden als wij ons snijden, we hebben op zijn tijd honger en dorst en we gaan allemaal een keer dood. Je bent dus geen autonoom wezen en zeker geen wezen dat denkt beter te zijn dan anderen.
Alle verschillen die we ervaren en die we maken zijn grotendeels cultureel bepaald. Verschillen tussen huidskleur, tussen afkomst, woongebied, leefgewoontes, doen in mijn ogen niets af aan deze fundamentele gelijkheid.
En de biologie leert ons dat het verschil tussen man en vrouw een relatief verschil is, veelal eerder vaak ook een kwestie van definitie en van kortzichtigheid omdat eigenschappen en kenmerken aan beiden worden toegekend. Misschien is er over niet al te lange tijd ook een buitenbaarmoederlijke voortplanting mogelijk: dan vervalt ook dit onderscheidende kenmerk en worden mannen- en vrouwenlichamen in de loop van de evolutie minder man en minder vrouw zoals wij die nu beschrijven. Misschien is de hele transgender-discussie en de vorm waarin dit zichtbaar wordt in mensen wel een voorstadium in dit proces. Hormonen en andere medische hulpmiddelen zullen ook hun invloed hebben op het menselijk lichaam waardoor lichamelijke kenmerken minder onderscheidend worden. En nog een stap verder: misschien krijgen we wel designer-baby’s – aangepast aan smaak en vraag van de ouders of de wetenschappers…En als we dhr Musk moeten geloven worden mensen sowieso onderdeel van robotisering omdat ze rechtstreeks verbonden zijn met een computer. Dan kan de mens definitief de dan totaal vervuilde en giftige aarde verlaten en zich staande houden in de kosmos, eventueel op een andere planeet. Alsof er dan een nieuw begin mogelijk is omdat we de kansen die we hier op aarde kregen om er wat van te maken volledig verkloot hebben door de totale vervuiling die elk levend wezen aantast en ten gronde richt. Microplastics zijn inmiddels in elke vorm van leven aangetroffen, geen enkele baarmoeder is er vrij van. Voor de aanwezigheid van pesticiden geldt hetzelfde. Het is overal.
Gelijkheid – gelijk zijn aan elkaar – die erkenning is waarschijnlijk de meest moeilijke stap om te zetten. Je kunt broeder en zuster zijn met velen maar toch anderen ‘daarbuiten’ beschouwen als je grootste vijand. Je kunt in een gedeelde relatief vrije samenleving je leven gestalte geven en toch ervan overtuigd zijn dat je een beter soort mens bent. Of je gelooft in een verwerpelijke rassentheorie, en je bent van mening dat je tot een beter ‘ras’ behoort. Zoals eeuwenlang tot op de dag van vandaag velen ervan overtuigd zijn dat het blanke ‘ras’ bovenaan de ladder staat in de evolutie van de mens. Waartoe dit kon leiden en nog steeds leidt kunnen we aanschouwen in de vele koloniale oorlogen, inclusief de slavernij, die het rijkere westen heeft gevoerd in Afrika, Zuid Amerika en Azië. Met als tragisch hoogtepunt de uitwassen in de Tweede Wereldoorlog. Uitwassen die in veel delen van de wereld nog voortduren waar volken en groepen (ook niet blanken) elkaar bestrijden, verketteren, verdrijven en uitmoorden. 11 miljoen vluchtelingen in Soedan, dat haalt nauwelijks het nieuws, de Rohingya zijn zo goed als vergeten, idem de Oeigoeren in de concentratiekampen in China. We zijn als samenleving grotendeels alleen maar op onszelf gericht en geven immigranten en vluchtelingen de schuld van alle problemen – dat idee bepaalt momenteel het politieke discours van het huidige kabinet in Nederland – ingezet door de Partij van Verdraaiing met goedkeuring van de coalitiegenoten en de zegen van de kiezers. In een woord walgelijk.
Vluchtelingen
Gebukt onder soms zichtbare,
soms onzichtbare lasten,
banen zij zich een weg door modder of woestijnzand,
gebogen, hongerig,
zwijgzame mannen in zware kaftans,
gekleed op alle vier de seizoenen,
oude vrouwen met gerimpelde gezichten
die iets vasthouden – een zuigeling, een lamp
als herinnering – of een laatste homp brood.
Het zou het Bosnië van vandaag kunnen zijn,
het Polen van september ’39, Frankrijk
acht maanden later, Thüringen in ’45,
Somalië, Afghanistan, Egypte.
Er is altijd wel een wagen of ten minste een kar
gevuld met schatten ( een donsdeken, een zilveren beker,
de snel vervluchtigende geur van thuis),
een auto zonder benzine, achtergelaten in de greppel,
een paard ( dat in de steek zal worden gelaten), sneeuw, veel sneeuw,
te veel sneeuw, te veel zon, te veel regen,
en altijd dat typische buigen,
alsof ze naar een andere, een betere planeet neigen,
met minder ambitieuze generaals,
minder kanonnen, minder sneeuw, minder wind,
minder Geschiedenis (helaas, zo een planeet
bestaat niet, er is alleen dat buigen).
De voeten voortslepend
stappen ze langzaam, heel langzaam,
naar het land van nergens,
de stad van niemand,
de rivier van nooit.
Adam Zagajewski
De opkomst van radicaal rechts in veel landen maakt duidelijk dat het racisme nooit is weggeweest. Dat het geloof in een blanke suprematie hoogstens een tijdje heeft gesluimerd maar nu weer met volle kracht aan de oppervlakte mag treden. Racisme is van alle tijden. Daarom is de erkenning van de gelijkheid van elk mens zo moeilijk. Met een beroep op de bijbel en op andere geschriften wordt het ‘culturele/biologische (en traditionele) onderscheid’ tussen man en vrouw en daaraan gekoppeld een masculien machtsstreven weer benadrukt in tal van programma’s van conservatieve partijen en hun denktanks. Zie het Project 25: (Mandate for Leadership – the conservative promise) dat een blauwdruk is voor Trump en kompanen om het bestuur van de VS opnieuw vorm te geven in een autoritaire en conservatieve stijl. Naast het feit dat ambtenaren, leger en pers volledig ondergeschikt moeten worden gemaakt aan de grillen van de president, wordt ook een poging ondernomen om de samenleving opnieuw vorm te geven: terug naar de mannelijke autoriteit die op de eerste plaats moet komen te staan, de vrouw ondergeschikt aan de man en vooral belangrijk voor het krijgen van kinderen, het onderdrukken van elke vorm van bewustzijn met betrekking tot feminisme, gender, transseksualiteit, en andere vormen van relaties die mogelijk zijn. En blind voor het verleden en de excessen die plaatsvonden. De Ku Klux klan in een nieuwe jas: wit, protestant en racistisch. Deze jas past vele ‘evangelicals’ als gegoten.
Een van de doelen van Project 25 is het herstel van het gezin onder het mom om de kinderen te beschermen. Het rapport schrijft daar o.a. over, ik citeer:
PROMISE #1: RESTORE THE FAMILY AS THE CENTERPIECE OF AMERICAN LIFE AND PROTECT OUR CHILDREN.
The next conservative President must get to work pursuing the true priority of politics—the well-being of the American family. In many ways, the entire point of centralizing political power is to subvert the family. Its purpose is to replace people’s natural loves and loyalties with unnatural ones. You see this in the popular left-wing aphorism, “Government is simply the name we give to the things we choose to do together.” But in real life, most of the things people “do together” have nothing to do with government. These are the mediating institutions that serve as the building blocks of any healthy society. Marriage. Family. Work. Church. School. Volunteering. The name real people give to the things we do together is community, not government. Our lives are full of interwoven, overlapping communities, and our individual and collective happiness depends upon them. But the most important community in each of our lives—and the life of the nation—is the family. Today, the American family is in crisis. Forty percent of all children are born to unmarried mothers, including more than 70 percent of black children. There is no government program that can replace the hole in a child’s soul cut out by the absence of a father. Fatherlessness is one of the principal sources of American poverty, crime, mental illness, teen suicide, substance abuse, rejection of the church, and high school dropouts. So many of the problems government programs are designed to solve—but can’t—are ultimately problems created by the crisis of marriage and the family. The world has never seen a thriving, healthy, free, and prosperous society where most children grow up without their married parents.
If current trends continue, we are heading toward social implosion. Furthermore, the next conservative President must understand that using government alone to respond to symptoms of the family crisis is a dead end. Federal power must instead be wielded to reverse the crisis and rescue America’s kids from familial breakdown. The Conservative Promise includes dozens of specific policies to accomplish this existential task.
Some are obvious and long-standing goals like eliminating marriage penalties in federal welfare programs and the tax code and installing work requirements for food stamps. But we must go further. It’s time for policymakers to elevate family authority, formation, and cohesion as their top priority and even use government power, including through the tax code, to restore the American family.
Today the Left is threatening the tax-exempt status of churches and charities
that reject woke progressivism. They will soon turn to Christian schools and clubs with the same totalitarian intent. The next conservative President must make the institutions of American civil society hard targets for woke culture warriors. This starts with deleting the terms sexual orientation and gender identity (“SOGI”), diversity, equity, and inclusion (“DEI”), gender, gender equality, gender equity, gender awareness, gender-sensitive, abortion, reproductive health, reproductive rights, and any other term used to deprive Americans of their First Amendment rights out of every federal rule, agency regulation, contract, grant, regulation, and piece of legislation that exists.
Pornography, manifested today in the omnipresent propagation of transgender ideology and sexualization of children, for instance, is not a political Gordian knot inextricably binding up disparate claims about free speech, property rights, sexual liberation, and child welfare. It has no claim to First Amendment protection. Its purveyors are child predators and misogynistic exploiters of women. Their product is as addictive as any illicit drug and as psychologically destructive as any crime.
Pornography should be outlawed. The people who produce and distribute it should be imprisoned. Educators and public librarians who purvey it should be classed as registered sex offenders. And telecommunications and technology firms that facilitate its spread should be shuttered.
In our schools, the question of parental authority over their children’s education is a simple one: Schools serve parents, not the other way around. That is, of course, the best argument for universal school choice—a goal all conservatives and conservative Presidents must pursue. But even before we achieve that long-term goal, parents’ rights as their children’s primary educators should be non-negotiable in American schools. States, cities and counties, school boards, union bosses, principals, and teachers who disagree should be immediately cut off from federal funds.
The noxious tenets of “critical race theory” and “gender ideology” should be excised from curricula in every public school in the country. These theories poison our children, who are being taught on the one hand to affirm that the color of their skin fundamentally determines their identity and even their moral status while on the other they are taught to deny the very creatureliness that inheres in being human and consists in accepting the givenness of our nature as men or women. https://www.documentcloud.org/documents/24088042-project-2025s-mandate-for-leadership-the-conservative-promise
Het voert te ver om deze beleidsvoornemens en analyses waarop dit rapport is gebaseerd te becommentariëren – veel is eerder ideologie dan resultaat van onderzoek, veel wordt verondersteld en geopperd als oplossing…
Waarom zouden (als de cijfers kloppen) er zoveel ongehuwde moeders zijn zonder vader? En bij de zwarte bevolking nog veel meer? Is de terugkeer van het gezin de oplossing? Waarom zijn die vrouwen alleen, komt dat misschien wel vooral door de vader, de man, de macho die zichzelf te goed acht? De man is nergens het probleem in dit rapport, dat kan gewoon niet waar zijn.
In feite is dit pleidooi voor de terugkeer naar traditionele waarden een stap terug in de geschiedenis waar de blanke heteroseksuele man het voor het zeggen heeft en naast de rol van vader ook bepaalt hoe het gezinsleven en het leven van de kinderen eruit moet zien. De scholen mogen enkel nog traditionele waardes overbrengen en elke vorm van bewustwording is uit den boze. Of het nu het slavernijverleden betreft of de seksuele geaardheid van mensen, het leidt volgens de samenstellers van dit actieplan tot een sociale implosie in de maatschappij. Om hun visie kracht bij te zetten hebben ze een vijand nodig, een zondebok, een groep van mensen die anders denkt en handelt. Dat zijn in hun ogen alle politiek links georiënteerde mensen (de vijand van binnen volgens Trump), allen die niet deze gezinsidealen en samenstelling onderschrijven omdat ze homo zijn of trans etc. Ook vijanden dus die moeten worden bestreden, liefst met inzet van het leger als het aan nieuwe president ligt. Bewustwording op het terrein van gender wordt gelijkgesteld aan pornografie en dat in een land waarin de pornografie-business groot is geworden en de allergrootste is in de wereld.
Wat in dit project duidelijk aan het licht komt is het feit dat de ongelijkheid tussen mensen uitgangspunt is in het denken. En de samenstellers beschouwen zichzelf als behorende tot de groep aan de juiste kant van de geschiedenis. Broederschap en zusterschap is onmogelijk in een dergelijke politieke constellatie. Om van vrijheid maar te zwijgen. In feite is het een vorm van fascistisch geïnspireerd racisme want de plannen van Trump spreken geen andere taal. Met Trump komt het fascisme naar Amerika, luidt een kop boven een artikel van Robert Kagan in de NRC:
Fascisme draait niet om beleid en politiek, maar om de sterke man – de leider aan wie het lot der natie wordt toevertrouwd. Donald Trump is zo’n man. Stel je de macht voor waarover hij als president van de VS kan beschikken. Met deze praatjesmaker bereikt het fascisme Amerika, schrijft Robert Kagan.
http://www.nrc.nl/handelsblad/van/2016/mei/25/met-trump-komt-het-fascisme-naar-amerika-1621047
Alle teksten over en tegen deze nieuwe sterke man voorafgaand aan de verkiezingen hebben niet kunnen voorkomen dat hij met overweldigende meerderheid werd gekozen. Een nachtmerrie voor velen, en niet alleen in de VS. Karin Amatmoekrim, schrijver en letterkundige schrijft in haar column vandaag en ik citeer haar met instemming als zij hierover schrijft:
(…) ik dacht er de laatste weken alsnog veel aan, nadat Donald Trump de Amerikaanse verkiezingen had gewonnen. Ik zocht even op hoeveel mensen er op hem hadden gestemd; het waren er meer dan 76 miljoen. Ik moest ervan bijkomen dat er kennelijk zoveel mensen zijn die een leider zien in een man die grossiert in onbehouwen, ongefundeerde en onnozele uitspraken. Het is een nachtmerrie op zichzelf. Kennelijk zijn we beland in een tijdperk waarin dom geschreeuw van pestkoppen meer waarde heeft dan bedachtzame twijfel.
In Amerika (en op een bepaalde manier helaas ook in Nederland) is de politieke weegschaal doorgeslagen naar mensen die hun onkunde vol bravoure tentoonstellen en die kwaadaardig getreiter bestempelen als krachtig leiderschap. Afgelopen week werd meteen duidelijk bij het samenstellen van zijn kabinet dat als het aan Trump ligt, de zogenaamde vrije wereld zal worden geleid door halve misdadigers en hele kwakzalvers.
(…)
Trump kan elke clown en crimineel aanstellen, want zijn overwinning heeft hem gesterkt in de overtuiging dat hij kan doen wat hij wil. Net als een paar jaar geleden, toen hij opmerkte dat je vrouwen gewoon in hun kruis moet grijpen als je daar zin in hebt. Woorden die daden worden, en die nu resoneren bij nieuwe generaties jonge mannen die viraal gaan op sociale media met de nieuwverworven slogan; ‘your body, my choice’, een pesterige omkering van de feministische leus ‘my body, my choice’. De zinsnede komt van de jonge neo-nazi Nick Fuentes, die na de winst van zijn held Trump in een video grijnzend en met machtsgeile, glinsterende oogjes roept; „Hey trut, wij hebben de controle over jullie lichamen! Raad eens? Mannen winnen alweer, okay? En ja, wij bepalen wat er met jullie lichamen gebeurt. Jouw lichaam, onze keuze!”
Karin Amatmoekrim wordt er niet vrolijk van en griezelt bij het idee dat de smeerlappen nu de overhand dreigen te krijgen. Ik denk dan meteen aan 1933-1945 zoals in Nazi-Duitsland de schreeuwers alle aandacht opeisten, de grote meerderheid zweeg en passte zich zover mogelijk aan, en relatief weinigen kwamen in verzet en moesten dat met hun leven in een concentratiekamp bekopen. Karin Amatmoekrim schrijft:
De meelopers sluiten zich bij de winnaars aan, en worden de wreedste pestkoppen van allemaal. De rest van ons; de nerds, de verlegen, onhandige twijfelaars, de wetenschappers en kunstenaars, tellen niet mee. En alle andere vreemde vogels die niet in een binair of ander eng hokje passen, vallen buiten de boot en moeten zich uit lijfsbehoud aanpassen. Het is een wereldwijde plaag van bullebakken en treiterkoppen.
https://www.nrc.nl/nieuws/2024/11/26/voor-altijd-vast-op-het-schoolplein-a4874384
Vrijheid, gelijkheid, broederschap? Forget it! Als er geen gelijkheid is tussen mensen en als ze elkaar niet als gelijken beschouwen is elk politiek project zinloos en elk streven lucht en ijdelheid want haat en nijd, oorlog en onderdrukking, lijden en wanhoop voor velen zijn dan het resultaat. Als ongelijkheid de norm is wordt de prijs hoog want er komt altijd een moment waarop de onrechtvaardig behandelden in opstand komen want ze hebben niks meer te verliezen.
Op sommige momenten denk ik wel eens dat het een achterhoedegevecht is van radicaal rechts omdat de samenleving verandert. De mannetjes met hun minderwaardigheidscomplex die zich blind staren op hun lichaam grijpen de kans om zich te laten gelden, maar het zal niets uithalen. Ze zijn aan de verliezende hand. Maar soms denk ik ook dat een dystopische samenleving mede mogelijk wordt door de nieuwe technieken die we hebben ontwikkeld en waarbij bijna absolute controle mogelijk wordt, zie de Oeigoeren in China. Als de politieke middelen zo worden ingezet dat democratie onmogelijk wordt wacht ons een slavenbestaan, gruwelijker nog dan dat uit het verleden, vermoed ik. Welk een vooruitgang – wat een menselijke prestatie hebben we dan geleverd. Ik kan er alleen maar sarcastisch van worden. De wal keert het schip, maar dan is het te laat want door de klimaatveranderingen zal de wereld voorgoed veranderen en zal alles op drift geraken…De hedendaagse blindheid voor de wereld van gisteren en van morgen zal een hoge prijs hebben, en het Nederlands kabinet maar zeuren over integratie van een groep die al drie generaties in Nederland woont…Wie is niet geïntegreerd in Nederland? Dat zijn toch vooral de haatzaaiers en de lafaards die zich verschuilen achter vreemdelingenhaat en die de dictator in Rusland verheerlijken. Gedeelde waarden en normen? Gelijkheid hoort daar zeker niet bij want het is ieder voor zich en Nederland op 1.
Geld is niet het probleem, er is zelfs teveel van; de verdeling ervan is het echte probleem. En dat wordt door de politici niet echt aan de kaak gesteld en zeker niet aangepakt omdat ze in de zak zitten van de grote aandeelhouders en financiële instellingen. Oorlog levert geld op, pesticiden leveren geld op, de fossiele industrie en de grondstoffen leveren geld op, veel geld. En wat wordt ermee gedaan? De rijken worden rijker, handelaren in de dood! Teveel dood om ons heen? De dichter weet er raad mee, nu wij nog.
Brief van een lezer
Te veel over de dood,
over schimmen.
Schrijf over het leven,
een doordeweekse dag,
het verlangen naar orde.
De schoolbel
kan model
staan voor matiging,
zelfs voor eruditie.
Te veel dood,
te veel
zwarte bekoring.
Kijk eens,
in benauwde stadions
zingen opeengepakte volkeren
hymnen van haat.
Te veel muziek,
te weinig harmonie, rust,
verstand.
Schrijf over de ogenblikken
waarop de loopbruggen
van de vriendschap duurzamer blijken
dan de wanhoop.
Schrijf over de liefde,
lange avonden,
de ochtend,
de bomen,
over het eindeloze geduld van het licht.
Adam Zagajewksi
uit: Ziemia ognista (Vuurland) 1994
Zagajewski, Adam, Tracht de verwonde wereld te bezingen. Gedichten, ingeleid, gekozen en vertaald door René Smeets en Kris van Heuckelom, 2013 (uitgeverij P)
John Hacking
26 november 2024
betekenisgeving & levenshorizon 