Stel dat er een ruimteschip komt om de uiterste randen van ons melkwegstelsel te verkennen (met als doel te ontdekken over er nog meer intelligente wezens aanwezig zijn in de kosmos) zou jij je dan daarvoor aanmelden? Het ruimteschip zal helemaal zelfvoorzienend zijn en alles wordt gerecycled. Er is alleen een klein probleem, als je meegaat kom je nooit meer terug want de reis is te ver en duurt te lang. Een mensenleven is er niets bij. Geschat wordt dat de reis zeker 5 à 10 mensenlevens zal gaan kosten van gemiddeld 85 jaar. (Ik verzin maar even wat want ik ken niet de exacte afmetingen). In eerste instantie mogen er alleen jongere (vruchtbare) mensen mee, maar daar wordt van afgeweken want dan hebben de jongeren als ze ouder worden geen voorbeeld gehad waarvan ze hebben kunnen leren. Dus ouderen mogen ook mee in de wetenschap dat ze aan boord zullen sterven en gerecycled worden. De jongeren moeten hen uiteindelijk verzorgen en leren zou hoe het is om ouder te worden en te sterven. De jongeren dienen ook zich voort te planten anders is er over een bepaalde tijd geen bemanning meer. Het ruimteschip is niet alleen zelfvoorzienend, het weet ook de weg in de ruimte. De mens is er vooral om het te laten gebeuren aan zichzelf en om ervan te leren.
Op deze reis vervalt het onderscheid tussen arbeid en vrije tijd. Alles is arbeid en alles is vrije tijd, er is geen tijd die in onderdelen uit elkaar valt. Je bent bezig of je bent niet bezig, je rust, je eet, je slaapt, je werkt, je ontspant. In feite zijn alle benamingen niet meer adequaat omdat het begrip arbeid niet meer opgaat. Er is geen loon naar werken, geen beloning, geen loonzakje meer. Je doet wat je moet doen en dat is het. Je doet alleen wat goed is, andere mogelijkheden zijn er niet. Er is geen keuzevrijheid meer. Je kunt niet kiezen tussen werken en niet werken. Je zit samen met anderen in het ruimteschip en je leeft. Je ontvangt kinderen, je voedt hen op, leert hen hoe het schip werkt, wat de ideeën erachter zijn en al wat niet meer. Je leert hen spelenderwijs om te gaan met ouder worden en sterven. Je leert hen wat het zeggen willen gerecycled te worden. Zingeving, betekenissen, kennis, bewustzijn, het komt allemaal in een ander (dag)licht te staan nu het schip op weg is naar de uiterste grenzen van de kosmos. Er is (waarschijnlijk) wel (nog) een verbinding met de aarde, de thuisbasis van het schip, maar dat betreft alleen een uitwisseling van informatie over het schip zelf en zijn bewoners. De mogelijkheid om de reis af te breken, te stoppen, terug te keren, is niet meegegeven in de programmatuur. Pas als het einddoel bereikt is kan er worden teruggekeerd. Maar zij die terugkeren komen in een redelijk onbekende wereld terecht omdat zij alleen de werkelijkheid van het schip kennen en datgene wat ze onderweg hebben geleerd. Misschien zou het zelfs beter zijn voor deze generatie om helemaal maar niet meer terug te keren. Wie zal het zeggen.
De mens in het schip heeft niet alleen zijn leven verbonden met het schip en het einddoel, een doel dat ver buiten zijn eigen ervaring zal liggen omdat hij dan al gerecycled is. Hij is ook digitaal aan het schip gekoppeld. Het schip leest zijn lichamelijke conditie en speelt daar op in. Het schip weet wat de mens nodig heeft en zorgt ervoor. Alleen het laatste stukje, het verouderingsproces, daar kan het schip nog niet zoveel aan doen. Dat zal de mens zelf moeten ondergaan en op anticiperen. Maar het schip biedt wel de omstandigheden om dat om een goede wijze te doen. Stress en stressfactoren zijn op het schip onbekend omdat de condities dit verhinderen. Het schip weet alles van hormonen, van lichamelijke processen, van angsten, hersenactiviteiten, het kent de menselijke geschiedenis, de hele ontwikkeling tot nu toe, want het is verbonden met alle informatie die beschikbaar is. Het schip is een digitaal en mechanisch unicum, een topprestatie van de menselijke techniek. Het heeft geen externe brandstof nodig, de energie raakt nooit op, en de klimaatbeheersing voor het welzijn van de bemanning is optimaal. Alles wat nodig is om de reis voort te zetten is aanwezig. Er zijn geen echte stoorzenders of factoren die roet in het eten zouden kunnen gooien (wat een verschrikkelijk achterhaalde uitdrukking – ook nu al met onze centrale verwarmingen)
Het schip zou je een metafoor voor onze menselijke toekomst kunnen noemen. Ik vermoed dat ook in onze toekomst het begrip arbeid, pensioen, vrije tijd totaal anders ingevuld zal gaan worden als wij eenmaal definitief verbonden zijn met de computer of met de informatiesystemen die dan de belangrijkste rol spelen in ons leven. Ook de computer is een apparaat van voorbij gaande aard omdat het nog teveel beperkingen kent. Als wij lichamelijk eenmaal aangesloten zijn op een info-netwerk hebben we geen tussenliggende of bemiddelende informatiemachines meer nodig. Wij krijgen dan alles direct binnen en zenden direct uit. In feite ben je dan altijd online, altijd actief, ook als je slaapt. Zonder arbeid en arbeidsverdeling, zonder pensioenen en vrije tijd krijgen we een totaal andere samenleving. Je word geboren en daar ben je dan, tot je levenseinde aangesloten en actief. Je wordt niet meer afgerekend op bepaalde prestaties maar alles wat je doet moet gewoon zo zijn en hoort erbij. Het informatiesysteem houdt je wel op de “rails” en stuurt je aan. Je weet gewoon niet beter.
Nu hebben wij nog de illusie dat we meester in eigen huis zijn omdat ons bewustzijn (wat is dat) ervan uitgaat dat we de dingen in de hand hebben en kunnen plannen wat we willen. Dat is relatief maar met deze relativiteit laat zich momenteel goed leven. Maar stel nou dat het schip er als is, iets groter misschien als boven beschreven, stel nou dat de aarde ons ruimteschip is, zwevend in de kosmos? Op weg waar naar toe? Gerecycled worden we al biologisch als we overlijden. Dat is al een feit. De aarde zorgt ook binnen bepaalde grenzen redelijk voor ons. We hebben lucht en water, er komt voedsel uit de grond (me wat moeite) en we kunnen af en toe genieten van een mooie zonsondergang. Kortom ons leven op deze aarde lijkt al in veel op een ruimtereis. Er ontbreekt mijns inziens nog een klein beetje: het besef waar we mee bezig zijn als mensen. En het ontbreken van een einddoel. We leven misschien teveel in de waan van de dag zonder te beseffen dat het niet alleen om ons gaat maar ook om morgen en om de generatie die dan opgroeit. Maar wie weet zal de techniek het ons leren.
John Hacking – Allerheiligen
1 november 2011
betekenisgeving & levenshorizon 