Verslag over het paradijs
In het paradijs duurt de werkweek dertig uur
de lonen zijn er hoger de prijzen dalen steeds
lichamelijk werk vermoeit er niet (er is minder zwaartekracht)
houthakken gaat er even licht als typen
de maatschappij is er stabiel en het bewind verstandig
het is echt beter in het paradijs dan in elk ander land
Eerst had het anders moeten worden
lichtende kringen koren graden van abstractie
maar het is niet gelukt lichaam en ziel
precies te scheiden en de ziel kwam hier aan
met een druppel vet een draadje spier
men moest de consequenties onder ogen ziende korrel van het absolute met de korrel klei vermengen
de zoveelste afwijking van de leer de laatste afwijking
alleen Johannes had het voorzien: gij zult wederopstaan in den vleze
God aanschouwen slechts weinigen
alleen zij die zuiver pneuma zijn
de rest luistert naar berichten over wonderen en zondvloeden
mettertijd zullen allen God zien
wanneer dat komt weet niemand
Voorlopig klinkt ’s zaterdags om twaalf uur ’s middags
het zoete loeien der sirenes
uit de fabrieken komen dan hemelse proletariërs
met onder hun arm onbeholpen hun vleugels als een viool
Zbigniew Herbert
Uit: Spiegel Internationaal. Moderne poëzie uit 21 talen. Samengesteld door Maarten Asscher en Laurens Vancrevel. Meulenhoff
Wat is dat met die miezerige mannetjes (en soms een enkele keer vrouwen) die nadat ze een verkiezingsoverwinning hebben behaald van mening zijn dat het ‘volk’ achter hen staat en dat ze een vol(k)macht hebben om te doen en laten wat ze willen? We zien het in Nederland waar de leugendracula van de partij voor verdraaiing iedereen bijt die met hem meegaat in zijn discours: een dergelijk grote meerderheid van de bevolking (30%) kun je niet veronachtzamen dus moeten we met hem samenwerken. Flauwekul. 70% stemde anders. Of nu in de VS: een klinkende overwinning voor een bullebak, vrouwenhater en racist die zich omringd heeft met de ergste idioten uit de Amerikaanse geschiedenis, de nietsontziende, naast hun schoenen lopende technocraten, die denken de wereld naar hun hand te kunnen zetten door afbraak van de Amerikaanse samenleving onder het mom ‘het volk is toch te dom’. Nu laten ze hun ware gezicht zien, hun hybris die ze lang onder hun boeventronie konden verstoppen omdat dat niet goed was voor de business. Niet voor niets laten ze zich dagelijks omringen door talrijke lijfwachten (vreesachtig en wantrouwend als ze zijn) en denken ze dat met geld alles te koop is. Trouw is te koop in hun ogen en ook gedienstige knechten die hun bevelen zonder pardon uitvoeren zoals het ontmantelen van de instituten van de overheid. Alles onder het mom van besparingen – alsof de Amerikaanse burger ooit een dollar terugziet van deze roofkapitalisten die ondertussen hun eigen beurzen spekken. Niets is hun te gek. Ze presenteren nieuwe vormen van betaling – verkopen bitcoins die ze bedenken – huren naïeve jonge krachten in om hun bevelen uit te voeren zoals niets ontziende drugscriminelen jongeren van 14/15 jaar werven met valse beloftes om aanslagen te plegen. Voor hen zijn deze goedkope wegwerpsukkels waardeloze gebruiksartikelen…
Meneer Cogito over de deugd
1
Geen wonder
dat ze niet de uitverkorene is
van echte mannen
van de generaals
de atleten van het gezag
de despoten
de eeuwen door volgt ze hen
die dreinende oude vrijster
met haar schuwlelijke Leger-des-Heilshoedje
vermaant ze
haalt uit de rommella
het portret van Socrates
een kruisje gevormd van brood
oude woorden
-terwijl om haar heen het leven zo prachtig bruist
blozend rood als een abattoir ’s morgens
je kunt haar bijna begraven
in een zilveren kistje
met onschuldige soeveniers
ze wordt steeds kleiner
een haar in de keel
gezoem in het oor
2
mijn God
was ze maar een beetje jonger
een beetje mooier
ging ze maar mee met haar tijd
wiegend met haar heupen
op de maat van moderne muziek
misschien zouden ze dan van haar gaan houden
die echte mannen
de generaals de atleten van het gezag de despoten
dacht ze maar aan zichzelf
zag ze er maar presentabel uit
als Liz Taylor
of de Godin van de Overwinning
maar zij verspreidt
de lucht van motteballen
snoert haar mond
herhaalt haar grote – Nee
onuitstaanbaar koppig
belachelijk als een vogelverschrikker
als de droom van en anarchist
als heiligenlevens
Zbigniew Herbert.
vert. Gerard Rasch
Hetzelfde geldt voor al die bewakingsdiensten en oproerpolitie- functionarissen in de landen waar de overheid de politie (en het leger) inzet om de eigen bevolking te onderdrukken en te terroriseren. Verstandeloze zombies waarvoor loon belangrijker is dan het leven van een mens.Waar zijn de moeders, de vaders, de partners, de kinderen van deze types die hen wijzen op hun onmenselijk en onrechtvaardig handelen in dienst van een corrupte overheid? Wit-Rusland, Georgië, Rusland, Hongarije, Slowakije, Turkije, China, India, Kongo, Ruanda, Ethiopië, ‘Soedan, de lijst is eindeloos en ook in de VS staat de politie te vaak aan de kant van de racisten en fascisten die de politieke macht bezetten. Als het in ons land aan de partij van verdraaiing ligt en haar vazallen is er binnenkort geen vrije pers meer, mogen er geen demonstraties meer plaatsvinden en is de vrije meningsuiting taboe want onwelgevallig omdat ze te kritisch is op de daden van dit soort types. Beter gezegd het nalaten van echte daden die iets oplossen. Ze houden zich alleen bezig met hun rechtse agenda en roepen de hele dag allerlei onzin uit zodat hun kiezers vertrouwen blijven houden in hen die eindelijk de ‘waarheid’ durven zeggen in het openbare debat. Zoals asielstromen, die er niet zijn, die het land zouden overstromen en waaraan we alle problemen te danken hebben. Daarbij een uitgestoken hand naar de dictator in het Witte Huis of de massamoordenaars in Israel en in het Kremlin. Moord en genocide wordt ontkend, vergoedelijkt, gerelativeerd alsof het de doodnormaalste zaak is, een vorm van zelfbeschikking en zelfbescherming…
Met deze types aan de macht is er geen toekomst voor een land en voor zijn bevolking. Wat echt waar is (en waarheid) in deze, zijn de effecten van dit handelen en denken: er wordt geen enkel vraagstuk opgelost:niet voor de boeren, niet voor de woningzoekenden, niet voor de hopeloze vluchteling, niet voor de burger die om rechtvaardigheid smeekt bij de overheid, niet voor de ondernemer die toekomstperspectief wil hebben en duidelijkheid, niet voor het klimaat en niet voor de natuur, niet voor de mens, de burger, zijn kinderen, zijn toekomst. Dank je wel kiezer dat je in deze bullshitpraatjes en valse beloftes bent gestapt…de rekening krijg je vanzelf.
Meneer Cogito denkt na over het lijden
Alle pogingen tot verwijdering
van de zogenaamde kelk des lijdens
-door het denken
onbezonnen acties ten bate van
zwerfkatten
diep ademhalen
religie –
hebben gefaald
men dient zich te schikken
zacht het hoofd te buigen
zonder handenwringen
het lijden te gebruiken met gepaste
zachtmoedigheid
als een prothese
zonder valse schaamte
maar ook zonder onnodige hoogmoed
niet met zijn stompje
boven andermans hoofd te maaien
niet met de blindenstok
op de ramen der verzadigden te tikken
het bitter kruidenaftreksel te drinken
maar niet helemaal
uit voorzorg een paar slokken
voor later te bewaren
het te aanvaarden
maar tegelijkertijd
in zich af te zonderen
en indien mogelijk
uit de materie van het lijden
een ding of een persoon te scheppen
daarmee
te spelen
natuurlijk
spelen
het heel voorzichtig
te amuseren
als een ziek kind
dat men eindelijk
met stomme kunstjes
een flauwe
glimlach
afdwingt
Zbigniew Herbert
Vertaling Gerard Rasch
Vreugdevol zal de dag zijn dat deze types die nu dictator, president spelen, CEO van de grote tech-ondernemingen, rijksten der aarde, aan hun haren de hel ingesleept worden om daar geroosterd en gevild te worden, en dat elke dag opnieuw tot in eeuwigheid….
Maar dat zal wel een loze toekomstbelofte zijn die de realiteit voor dit soort miezerige mislukkelingen in petto heeft.
HOE MENEER COGITO OVER DE HEL DENKT
De laagste kring van de hel. De publieke opinie ten spijt wonen er despoten noch moedermoordenaars, en evenmin zij die het lichaam van anderen hebben achtervolgd. Het is een kunstenaarsasiel vol spiegels, instrumenten en schilderijen. Op het eerste gezicht de meest comfortabele infernale afdeling, zonder pek, vuur of martelingen.
Het hele jaar door vinden hier concoursen, festivals en concerten plaats. Er is geen hoogseizoen. Het hoogseizoen is permanent en vrijwel absoluut. Elk kwartaal ontstaan er nieuwe richtingen en niets lijkt de triomftocht van de avant-garde te kunnen stuiten.
Beelzebub houdt van kunst. Hij pocht erop dat zijn koren, zijn dichters en zijn schilders die van de hemel al bijna overtreffen. Wie de beste kunst heeft, heeft de beste regering – dat is duidelijk. Binnenkort kunnen ze zich op het Festival der Twee Werelden met elkaar meten. En dan zullen we zien wat er overblijft van Dante, Fra Angelico en Bach.
Beelzebub bevordert de kunst. Hij garandeert zijn kunstenaars rust, goede voeding en absolute afzondering van het helse leven.
Zbigniew Herbert
Vertaling: Gerard Rash
De meeste politici zijn tot nu toe nog altijd mannetjes en mannetjesputters en ze vrezen voor hun macht want feminisme, ‘woke’, een andere kijk op de maatschappelijke werkelijkheid vanuit de tot slaaf gemaakte, de slachtoffers van racisme, minderheden die niet meetellen, genderdiversiteit etc., zijn in hun ogen naast de vrije pers en onafhankelijke rechtspraak de grootste bedreiging. Zou het komen dat bijvoorbeeld vrouwen beter luisteren? Niet dat de slaaf-gemaakten beter zouden zijn als zij uiteindelijk aan de macht komen, want bijna elke revolutie eet zijn eigen kinderen op. Dat laat de geschiedenis voortdurend zien.
Maar stel dat vrouwen het meer voor het zeggen zouden hebben, zo het dan anders en beter worden? Een citaat van Klaus Theweleit zegt het volgende:
Hören ist eine der Tätigkeiten, in denen Frauen, dem kulturellen Training nach, Männern überlegen sind. Wo Männer über Jahrhunderte gedrillt wurden, den öffentlichen Raum, den Raum des Handelns, der Gesetze. und der Sinnverkündung mit ihren Reden und Schriften zu füllen, waren Frauen auf Beobachtungs-, Zuhör-, Wahrnehmungstätigkeit verlegt. In ihrer ungleich besser entwickelten Fähigkeit des Zuhörens und anteilnehmenden Erinnerns liegt einer der Gründe für ihre Überlegenheit als Analytikerinnen. Und: gute Analytiker sind in erster Linie gute Aufzeichner; Aufzeichnungsgeräte dessen, was Patienten von sich geben. (Freud verglich nicht umsonst die gleichschwebende Aufmerksamkeit des analytischen Ohrs mit der des.Telefonhörers.)
Auf diesen Punkt kommt es mir an: dass schreibmaschineschreibende Frauen und Psychoanalytikerinnen (zwei Frauenarten, mit . denen kunstproduzierende Männer nach 1900 häufig Liebesbeziehungen unterhalten), eng mit den avanciertesten Aufschreibesystemen, Aufzeichnungstechniken verbunden· sind.
Nimmt man als dritte Gruppe Schauspielerinnen / Sängerinnen / Tänzerinnen hinzu, hat man das Spektrum fast vollständig, in dem sich Liebesbeziehungen von Dichtern \im 1900 und danach abspielen. Schauspielerinnen / Sängerinnen / Tänzerinnen: Frauen, die sprechen, darstellen, singen, auf ·Bühnen oder Leinwänden tanzen, was ihre Männer für sie geschrieben, ausgedacht, ihnen angewiesen haben. Sie sind so etwas wie Medien ihrer Männer auf der darstellenden Ebene; dort, wohin deren Körper nicht reicht. ·
Nietzsche, dreiviertelblind, geht voran: als erster europäischer Philosoph mechanisiert er sich und bestellt eine Schreibmaschine, eine dänische Malling Hansen. Auf der Suche nach einem Mann, der ihm die Maschine bedienen soll-sie ist immer kaputt, »delikat wie ein junger Hund« – wird ihm eine Frau vorgestellt ( eine Nietzsche-»Schülerin«), in die er sich (vergeblich) verliebt: Lou Andreas Salome; später eine der ersten Psychoanalytikerinnen.
Uit: Klaus Theweleit, Buch der Könige. Bd 1 Orpheus und Eurydike, Basel, Frankfurt am Main 1988, (Stroemfeld/Roter Stern), pag. 95
Leidt beter luisteren tot betere beslissingen en tot adequater beleid? Ik zou het toch hopen. Makkelijke antwoorden zijn er nooit, zeker niet op ingewikkelde vraagstukken. En bij nadere bestudering van veel problemen blijkt pas hoe gedifferentieerd ze zijn en waar ze allemaal mee samenhangen. De werkelijkheid van de digitale wereld zou ons al heel lang duidelijk gemaakt moeten hebben dat alles maar dan ook alles met alles samenhangt! Dat een ingreep in het ene domein onvermijdelijk gevolgen heeft voor alle andere domeinen, ook al lijkt dat misschien op het eerste gezicht niet zo. Politici die via wetgeving de realiteit naar hun hand willen zetten en beter willen sturen weten niet wat ze aan het doen zijn want ze overzien nog geen 5% van het effect van hun handelen. Niet omdat ze te dom zijn of te onwelwillend maar omdat de realiteit te complex en te veelzijdig is.
Sturen op details is sowieso verspilde moeite want de oplossing voor het ene kleine probleem veroorzaakt tal van andere problemen. Dat zie je heel goed in de belastingwetgeving, telkens zijn er slimme jongens (en meisjes) die de gaten ontdekken in het systeem zodat de rijken minder hoeven af te dragen. Nodig is een toekomstvisie met besluiten die op de lange termijn vruchten af gaan werpen. Niet de details maar de grote lijnen, de weg naar het visionaire einddoel. En wat moet dat zijn? Niet de beurs van de corrupte president, zijn familie, de kliek om hem heen, niet het leegplunderen van het land voor eigen gewin, niet het vernietigen van de aarde voor de winst van de aandeelhouders, (allemaal korte termijn, allemaal crimineel, allemaal gedrag dat leidt tot de hel), maar een samenleving waarin iedereen mag meedoen en waar de verongelijkte kleinzielige haatdragende idioot apart wordt gezet in een speeltuintje waar hij geen kwaad kan – en zeker niet de kans krijgt om president te worden in een land dat aan de rand staat van de afgrond. Een USAbyss die ze zelf hebben geschapen met hun schijnheilige christelijke gedrag dat eigenlijk alleen maar egoïsme is.
Toekomst heeft alleen humaan gedrag. Toekomst heeft alleen een wereld waarin iedereen en alles mag meedoen en waar elk levend wezen kostbaar is en niet prooi voor financieel gewin. Luister maar naar de woorden van de dichter Zbigniew Herbert…en neem ze ter harte.
John Hacking
19 maart 2025
Regen
Toen mijn oudste broer
terugkwam van de oorlog
had hij een zilveren sterretje op het voorhoofd
en onder dat sterretje
was de afgrond
het was een scherf van een schrapnel
die hem bij Verdun had getroffen
of misschien bij Grunwald
(de bijzonderheden was hij vergeten)
hij sprak veel
in vele talen
maar het meest hield hij
van de taal van de geschiedenis
zolang hij ademen kon had hij
gevallen kameraden overeind getrokken
Roland Karelsen Hannibal
steeds geroepen
dat dit de laatste kruistocht was
dat Carthago weldra vallen zou
waarna hij snikkend bekende
dat Napoleon niet van hem hield
we zagen hem
verbleken
verlaten door zijn zinnen
werd hij langzaam tot een beeld
in de muziekschelpen van zijn oren
trad een stenen bos
terwijl de huid van zijn gezicht
werd dichtgeknoopt
met twee blinde droge
knoopjesoren
wat hem restte
was de tast
ongelooflijk zoals hij
met zijn handen kon vertellen
in de rechter had hij liefdesverhalen
in de linker soldatenherinneringen
mijn broer werd opgehaald
en uit de stad gebracht
nu komt hij elk najaar terug
stil en mager
hij wil niet binnen komen
klopt op het raam ik ga naar buiten
we wandelen door de straten
en hij vertelt mij
de meest fantastische verhalen
zijn gezicht aanrakend
met blinde vingers die huilen.
Zbigniew Herbert.
vert. Gerard Rasch
uit’ Verzamelde gedichten’
uitg. De bezige bij. 1999
Meneer Cogito – de terugkeer
1
Meneer Cogito
heeft besloten terug te keren
in de stenen schoot
van het vaderland
de beslissing is dramatisch
hij betreurt haar bitter
hij kan alleen niet langer tegen
die alledaagse wendingen
-comment allez-vous
-wie geht’s
-how are you
schijnbaar eenvoudige vragen
vereisen een ingewikkeld antwoord
meneer Cogito neemt de zwachtels
van de vriendelijke onverschilligheid weg
gelooft niet meer in de vooruitgang
hem interesseert zijn eigen wond
al die uitgestalde overvloed
vult hem met verveling
hij is alleen gehecht
aan de Dorische zuil
aan de San Clemente
aan het portret van een zekere dame
een boek waarvoor hij geen tijd heeft gehad
en een paar andere kleinigheden
hij keert derhalve terug
hij ziet
de grens al
een geploegd veld
moorddadige wachttorens
dicht struikgewas van prikkeldraad
de geruisloze
pantserdeur
sluit zich langzaam achter hem
en nu
is hij al
alleen
in de schatkamer
van alle rampspoed
2
waarom keert hij dan terug
vragen zijn vrienden
uit de betere wereld
hij had hier kunnen blijven
zijn leven hoe dan ook kunnen inrichten
zijn wond toevertrouwen
aan chemische oplosmiddelen
achterlaten in de wachtkamer
van de grote luchthavens
waarom keert hij dan terug
-naar het water van zijn kinderjaren
-naar de verstrengelde wortels
-naar de omhelzing van het geheugen
-naar de hand de gezichten
geroosterd aan het spit van de tijd
schijnbaar eenvoudige vragen
vereisen een ingewikkeld antwoord
misschien keert meneer Cogito terug
om het antwoord te geven
op de influisteringen van de angst
op het geluk dat onmogelijk
op de klap die onverwachts
op de doodbrengende vraag
Zbigniew Herbert
vert. Gerard Rasch
De opdracht van meneer Cogito
Ga waarheen die anderen gingen naar
de donkere grens
om het gulden vlies je laatste beloning
te halen
ga rechtop te midden van hen die op
de knieën
van hen die zich hebben afgewend en
hen die zijn verpletterd
je bent niet gespaard om te leven
je hebt weinig tijd je moet getuigen
toon moed wanneer de rede
tekortschiet toon moed
in de laatste afrekening is dat het enige
wat telt
en laat je machteloze Toorn zijn als de
zee ween en weer
wanneer je de stem der vernederden
en geslagenen hoort
laat je altijd vergezellen door je zuster
Verachting
voor verklikkers beulen lafaards – zij
zullen winnen
op je begrafenis komen en opgelucht
hun kluitje gooien
en een kever zal je gladgestreken leven
schrijven
en vergeef niet want voorwaar niet jij
hebt de macht
te vergeven in naam van hen die met
de dag werden verraden
hoed je echter voor onnodige trots
bekijk je narrengezicht in de spiegel
herhaal: ik ben geroepen – waren er
geen beteren
hoed je voor koudheid van hart houd
van de ochtendbron
de vogel met de onbekende naam de
wintereik
het licht op de muur de pracht van de
hemel
ze hebben je warme adem niet nodig
ze zijn er om te zeggen: niemand zal je
troosten
waak – sta op bij het eerste lichtsignaal
op de berg – en ga
zolang het bloed in je borst je duistere
ster beweegt
zeg ’s mensen oude toverspreuken op
zijn sprookjes en legenden
want zo zul je het goed verwerven dat
je nooit zult verwerven
zeg de grote woorden op herhaal ze
hardnekkig
als zij die door de woestijn trokken en
omkwamen in het zand
men zal je daarvoor belonen met wat
binnen handbereik is
met de gesel van de lach doding op de
vuilnishoop
ga want alleen zo word je opgenomen
in de koude schedelkring
in de kring van je voorvaderen:
Gilgamesj Hector Roland
de verdedigers van het koninkrijk
zonder grenzen en de stad van de as
Wees trouw Ga
Zbigniew Herbert.
vert. Gerard Rasch
betekenisgeving & levenshorizon 