No entrance – forbidden Earth
ART-PROJECT
Op de campus van de Radboud Universiteit is een nieuwe ruimte ontstaan in de tuin van het Berchmanianum. Veel bomen zijn gekapt en liggen opgeslagen langs de paden. Deze plek is bij uitstek geschikt om een kunstwerk te realiseren dat impact heeft met betrekking tot het thema duurzaamheid. Het kan tot gesprek en tot nadenken aanzetten.
Het idee: een gesloten concentrische ruimte, een cirkel afgebakend door de boomstammen waardoor een open ruimte ontstaat die niet betreden kan worden omdat er geen toegang is. EDEN: No entrance! #ForbiddenEarth.
De boomstammen staan rechtop in de grond en sluiten aan elkaar aan. Het is de bedoeling dat zeker 10 jaar niemand deze ruimte kan betreden. De natuur kan er zijn gang gaan. De oppervlakte van de ruimte zou per diagonaal 100×100 meter kunnen bedragen als je uitgaat van een kruisvorm in het midden van de cirkel. Kleiner mag ook, maar 50 meter is de minimale afstand.
Uitvoering: met de gekapte boomstammen kan de cirkel worden gerealiseerd. Dat kan gebeuren door een bedrijf dat werkzaam is op de universiteit. De kosten bestaan dan uit de realisering van dit project – arbeidstijd en loon. Daarnaast is de publiciteit van belang om dit project onder de aandacht te brengen.
De boodschap: een afgesloten ruimte EDEN met reminiscenties aan het verloren hof van Eden waar de mens geen toegang (meer) toe heeft. Kennis (van goed en kwaad) en het overtreden van het gebod om te eten van deze boom heeft ertoe geleid dat de tuin tot verboden terrein is verklaard. Moderne ontwikkelingen waarbij de mens steeds meer controle over zijn omgeving krijgt leiden vaak tot negatief ingrijpen in de natuur. EDEN kan ons een spiegel voorhouden: verboden om in te betreden, er is geen controle, er is geen toegang tot een verloren dimensie in ons bestaan. Kunnen we nog stukjes van onze aarde ontoegankelijk maken voor menselijk ingrijpen? EDEN is een oproep tot bezinning en tot het doen van een stap terug.
John Hacking – 25 juni 2021
Een week hiervoor schreef ik een eerste notitie die aan de basis ligt van het kunstproject EDEN:
Een kunstwerk met impact op de campus
Op de Documenta 7 te Kassel in 1982 startte de Duitse kunstenaar Joseph Beuys met het planten van 7000 eikenbomen. Naast elke boom kwam ook een stele van ruw uitgehouwen basalt: www.7000eichen.de Opzet was om via dit kunstwerk de verbinding zichtbaar te maken die wij met de aarde hebben. In feite dus een kunstwerk dat aandacht vroeg voor de wijze waarop wij met de aarde (negatief) omgaan en dat daarom een signaal wilde afgeven. Inmiddels zijn we bijna 40 jaar verder en gaat het met het klimaat de verkeerde kant op. Er is animo onder overheden en bedrijven om hier serieus mee bezig te gaan, maar op dit moment is het nog niet genoeg en wordt de urgentie door velen nog niet echt ervaren. Klimaatverandering-ontkenners, waaronder veel politici krijgen veel te veel aandacht ondanks het pertinent verkeerde standpunt dat ze innemen.
Op de Radboud Universiteit geldt de slogan: Jij bent nodig! Jij bent nodig om impact te hebben op de ontwikkelingen naar de toekomst. Jouw bijdrage is heel erg gewenst. Daarom zou ik in de geest van Beuys willen oproepen om samen met elkaar een nieuw kunstwerk tot stand te brengen dat de urgentie van de omslag naar een nieuw bewustzijn en het handelen dat daarbij hoort zichtbaar maakt en dat oproept tot gesprek, dialoog en tot mentaliteitsverandering. Een kunstwerk dat best mag schuren, dat tot nadenken aanzet en dat impact heeft op ons denken en handelen. Is dat (te)veel gevraagd? Ik denk van niet want de urgentie van het klimaatprobleem is niet te ontkennen. En ook kunstenaars en betrokkenen spelen hierin een belangrijke rol want het gaat eerst en vooral ook om mentaliteitsverandering en toename van het bewustzijn dat er echt iets moet gebeuren.
De Nederlandse kunstenaar Marinus Boezem realiseerde in de periode 1987-1996 een bijzonder bouwwerk in Almere: de Groene Kathedraal (een gotisch groeiproject), een verzameling van 178 snel groeiende populieren in de vorm van de 13e-eeuwse kathedraal Notre Dame van Reims. Het kunstwerk werd 170 meter lang en 70 meter breed. In 2006 waren de populieren rond de 30 meter hoog, bijna net zo hoog als de kathedraal van Reims. Dit kunstwerk dat uit een andere intentie tot ontwikkeling kwam (dan boven geformuleerd) is een goed voorbeeld hoe je in het landschap kunt ingrijpen met een kunstwerk dat tot nadenken stemt. Het is ook een vorm van kunstwerk dat de tijdelijkheid van ons bestaan onder de aandacht brengt.
Concreet: Op het terrein van het Berchmanianum dat door de universiteit is gekocht een aangepast zijn tal van bomen gekapt. Er is een grote open ruimte ontstaan. Deze plek zou uitermate geschikt zijn om met kunstenaars en betrokkenen van de campus op de een of andere manier in te richten met een nieuw en spraakmakend (in de zin van dialoog en bewustwording oproepend) kunstwerk.
Te denken valt aan een wedstrijd waarin kunstenaars worden opgeroepen om een ontwerp in te dienen dat dan door een in te stellen commissie wordt beoordeeld. Dat is de bekende weg die meestal wordt bewandeld. Je kunt ook denken aan een proces van onderop waarbij alle campusbewoners worden betrokken en dat zo is opgezet dat er een uitnodigende werking vanuit gaat. Te denken valt aan open avonden waar mensen worden aangemoedigd om mee te denken en waar ideeën kunnen worden ingebracht. Green Office, net Campusnetwerk duurzaamheid en AKKU-duurzaam kunnen naast studieverenigingen en medewerkers van verschillende diensten kunnen worden betrokken.
Momenteel ligt er al een klein project: The Hidden Garden Talks, een ontwerp voor een ronde, verborgen tuin waar gesprekken tussen vijf gesprekspartner kunnen plaatsvinden, en wel met de nodige afstand tot elkaar. Een concept van de kunstenaars: Jack van Mildert en Niek Verschoor, mei 2020, voor de Radboud Universiteit Nijmegen.
Daarnaast ligt er ook een plan uit 2019 om een moderne kruisweg te realiseren op de campus die op verschillende locaties wordt getoond. Dit plan staat beschreven in het document met de titel: De organische ontwikkeling van een moderne Kruisweg, door en voor de (Radboud)gemeenschap (Baziel van Engelen, Hans Krabbendam e.a).
Tenslotte kun je ook denken aan een tijdelijk project eventueel in de vorm van landschap-belevings-theater. Bijvoorbeeld een gang door de tuin met bezinnings- en aandacht momenten voor groepen tot 50 personen zoals uitgevoerd in STIL.de beeldentuin – Hoge Fronten/Lieke Benders in coproductie met Cultura Nova in 2018 in Heerlen (https://hogefronten.nl/voorstellingen/stil-de-beeldentuin/#intro)
De financiering van een dergelijk kunstproject kan gedragen worden door verschillende participerende partijen, door fondsenwerving en door sponsoring. Dat lijkt me het minste probleem als er een goed plan ligt voor een spraakmakend kunstwerk. Het is ook de vraag hoe duur een dergelijk kunstwerk moet worden. Met eenvoudige middelen en eenvoud kun je net zo goed mooie resultaten bereiken. Het kunstwerk is in die zin ook een middel en oproep tot mentaliteitsverandering en hoeft daarom geen intrinsieke financiële waarde te hebben en hoeft ook in verhandeld te worden door de kunstwereld.
John Hacking
18 juni 2021
betekenisgeving & levenshorizon 