Leven

LEVEN

Je kunt je over veel dingen verbazen, maar wat ik persoonlijk een van de verbazingwekkendste dingen vind is dat de aarde op precies de goede afstand rond de ster de zon draait zodat er leven mogelijk is. Niet te dichtbij zodat alles zou verbranden (zoals op Mercurius) en niet te ver weg zodat alles zou bevriezen (zoals op Jupiter of Pluto). Daarbij draait de aarde niet alleen om de zon in een wisselende baan zodat er seizoenswisselingen plaatsvinden, er is ook een dampkring die de zonnestralen als het ware filtert en tegenhoudt waardoor het aardoppervlak beschermd wordt als onder een deken.

Ik kan niet ophouden me hierover te verwonderen dat in een dergelijk groot heelal zoiets als leven mogelijk is binnen de aangegeven grenzen van koud en warm en dat er minstens één planeet is waar dit leven gestalte krijgt in talloze vormen. Je hoeft maar een klein beetje te lezen over het ontstaan van het heelal en ons zonnestelstel, de planeten en de miljarden sterrestelsels die ons nietige planeetje aarde omgeven of je valt van de ene in de andere verbazing: hoe is dat allemaal mogelijk, hoe kon het heelal zó onstaan, waarom zijn wij hier op aarde ontstaan en waarom is er veel eerder niets, of enkel materie….?

Zo zijn er nog veel meer vragen te stellen. Ook de astronomen en natuurkundigen hebben wel theorieën maar geen echt bevredigende antwoorden op dit waarom. Sommigen grijpen terug op God omdat ze zelf gelovig zijn, of gelovig zijn geworden door hun fascinatie voor het ontstaan van de kosmos. Ook de theologen in Rome plaatsen God aan het begin van dit alles en noemen dit proces schepping. Maar het woordje schepping is “theologie”, dat wil zeggen het verklaart niets op het terrein van de natuurkunde (de astrofysica) en het onstaan van het heelal. Met het woordje “schepping” druk je eerder je geloof uit in een God dan dat jet een adequaat antwoord geeft op het waarom van het leven, de aarde en de kosmos.

Maar waarom is er dan leven? Ik stel de vraag nog maar eens opnieuw. Waarom zijn er levende wezens, waaronder wij mensen, die vragen kunnen stellen over de zin van dit alles? En hoewel we de omvang van de kosmos nauwelijks kunnen overzien en pas langzaam beginnen te begrijpen hoe alles onstond en waar de kosmos heen gaat, hoe onze verre toekomst er uitziet als planeet aarde, voelen we ons niet hulpeloos. Hoewel we ontzettend miniscuul zijn in verhouding met de reuzeafstanden in ons heelal, voelen we ons niet onmachtig om alles in het werk te stellen om achter de geheimen van het leven én het heelal te komen.

Is dat geen contradictie, geen tegenspraak? Zouden we ons niet veel eerder bescheiden moeten opstellen, vol ontzag en bewondering in plaats van kost wat kost te willen weten, te willen kennen en te willen manipuleren: het naar onze hand zetten van het leven…?

Ik persoonlijk ben daar niet uit. Ik heb de antwoorden niet. Ik kan enkel vragen stellen en aarzelend zoeken. Voor mij blijft het leven ook een mysterie, een wonderlijk mysterie, net als het heelal en de gehele kosmos. De dood in dit leven zie ik minder als mysterie. Voor mijn gevoel hoort de dood erbij, vormt hij het “natuurlijk” einde van het levende, hoewel hij niet altijd komt zoals wij mensen graag zouden willen. Ik zie de dood als een soort deur. Een deurtje op het einde van het leven, waar je je lichaam en alles wat je op aarde bindt moet achterlaten, want dat kan allemaal niet door deze deur.

Misschien is onze geboorte in dit leven ook wel een binnentreden in het aardse door een deur. Opeens ben je er, ga je groeien, word je mens. Dat aller-, allereerste begin blijft in nevelen gehuld. Natuurlijk niet het zwanger worden, maar het feit dat er nieuw leven onstaat uit levende wezens, dat er überhaupt voortplanting is. Dat er zoiets als leven is dat maar doorgaat en dat zelfs in staat is te evolueren, dat wil zeggen leven dat zich aan kan passen aan de uiterlijke omstandigheden.

Dat blijft voor mij wonderbaarlijk. Misschien is God niet de maker van alles – (dat klinkt zo ouderwets alsof hij een werkman is) – maar het leven zelf, en is God zelf ook de totale kosmos en de processen die zich daarin afspelen.

Dus God is ook in ons en wij zijn in God…maar eigenlijk valt dit al niet meer in menselijke begrippen te vatten omdat het ons ver en ver overstijgt. Maar wat zou de “ervaring van verlichting” anders kunnen inhouden dan een totaal begrijpen, of eerder een totaal aanvaarden van deze werkelijkheid? Wie weet, misschien is het ook voor ons weggelegd om dát een keer te mogen ervaren.

John Hacking

1999