Crypto fascisme

Crypto-fascisme

Uit de recente geschiedenis van de laatste 100 jaar kennen wij het fascisme als politieke stroming. In de vorige eeuw hebben we als samenleving de dubieuze vruchten van deze beweging kunnen plukken: een wereldoorlog en miljoenen doden. Niet alleen soldaten en burgerslachtoffers kwamen met miljoenen om in deze zinloze oorlog, ook werd er genocide, volkerenmoord, gepleegd op een ongekende schaal en met een tot nu toe ongekend fanatisme bij de inzet van fabrieksmatige middelen. Genocide en oorlog als onderdelen van een productieproces. Het nieuwe product zou een nieuwe mens zijn, een nieuwe era van macht en aanzien voor een bepaald volk met haar glorieuze leider. Het resultaat was een wereld in puin, ruines zover het oog reikte, en dat op wereldschaal.

Kenmerkend voor het fascisme zijn: het geloof in een absolute leider, als een soort van Messias die alle problemen zal oplossen;  de overdracht van de politieke macht aan die leider en zijn partij; het verkrijgen van de politieke macht vaak via democratische weg van de verkiezingen, maar vaak ook gepaard met geweld op straat door knokploegen; intimidatie en het zwart maken van politieke tegenstanders; boycot en tegenwerking van de vrije pers, vooral zij die kritisch rapporteren, na het verkrijgen van de macht wordt de pers monddood gemaakt. Naast het geloof in het kunnen van en het vertrouwen op de absolute leider speelt het nationalisme een belangrijke rol. Het eigen land is alles, de eigen grond, de eigen afkomst, de eigen gewoontes worden afgezet tegen hen die er niet wonen, zij die buiten het land leven, de vreemdelingen (ook in eigen land) etc. Het eigen land en het eigen volk, wat daar dan ook onder verstaan mag worden, meestal een mengeling van gebruiken, gewoontes en opvattingen (kleinburgerlijk en benepen vaak, niet verder kijkend dan hun neus lang is en hun eigen belang dat voorop staat), worden verheerlijkt en in een glorieuze geschiedenis geplaatst. Dat dit niet allemaal klopt met de werkelijke gang van zaken doet er minder toe want het land en het volk zijn de nieuwe steunpilaren voor de toekomst en alle zogenaamde bezoedeling van deze grootheden wordt bestreden. Ook kritiek op een visie die land en volk verheerlijkt geldt als bezoedeling, nestvervuiling en wat al niet meer en moet de kop worden ingedrukt. Maar een van de meest krachtige maar ook vaak onzichtbare vormen van fascisme in samenhang met bovengenoemde kenmerken is de taal, de inzet van een als het ware nieuwe taal. Heldhaftige woorden die de glorie van leider, volk en vaderland beschrijven doen opgeld. Woorden die de vijand en de strijd daartegen beschrijven vullen de kolommen in de kranten en nu de berichten op de sociale media. Gedachten over cultuur en kunst krijgen een nieuwe invulling vanuit deze fascistische ideologie. Uit het vroegere Nazi-Duitsland en het fascistische Italië komen de begrippen nog steeds tot ons en of we het willen of niet, onze taal is er mee doordrenkt. ‘De pijp uitgaan’, is er een extreem voorbeeld van. Maar ook alles wat we zeggen over vreemdelingen en vluchtelingen in dit licht wordt vaak gekleurd door dit gedachtegoed. We noemen het racisme maar de wortels van dit racistisch spreken liggen vaak in het fascistische denkbeelden gekoppeld aan een typische visie op de mens. Ik noem dat typisch omdat een bepaald type wordt verheerlijkt. Het is niet voor niets dat theorieën over het voortbestaan van volken, de suprematie van het blanke ras, het “Herrenras” zoals de Nazi’s dat uitdrukten, “Übermenschen” en “Untermenschen”, ontstonden in een tijd dat veel Europese landen zich meester maakten van Afrika en Azië en de volken daar aan zich onderwierpen. Daar lagen nog kansen om over de ruggen van anderen zelf rijk te worden, goedgepraat met verhalen over het verspreiden van de Westerse idealen en waarden in die landen, vergezeld van missionarissen die het geloof aan de man en vrouw brachten als vorm van redding. Tot op de dag van vandaag merken wij de gevolgen van deze koloniale politiek, het verdeel en heers mechanisme dat deze landen ook al groeiden ze niet uit tot fascistische bolwerken zoals Engeland, België, Spanje, Portugal, Nederland en Frankrijk, hebben toegepast. Onlusten en strijd in Burundi, Kongo, de Hutsi en Tutsi verdeeldheid, genocide tot in onze dagen, zijn er het gevolg van.

In de hedendaagse politieke strijd is het fascisme van de vorige eeuw al weer meer dan 50 jaar geleden en velen van die generatie leven niet meer. Dat betekent dat de nieuwe generatie daar weinig kennis van heeft als ze niet de moeite heeft gedaan om zich hierin te verdiepen. Hedendaagse politici staan op zonder enig benul van die periode en presenteren zich als nieuwe redders voor het vaderland opdat het land weer ‘groot’ mag worden, roemrijk en belangrijk. Wat dat dan ook moge inhouden. Ik noem dat een vorm van crypto-fascisme want het geloof in één machtige leider, het eigen volk eerst, het eigen land het belangrijkste, en het benoemen van vijanden en tegenstanders spelen weer een rol van betekenis. Als in Nederland bepaalde bevolkingsgroepen worden afgeschilderd als ongewenste vreemdelingen, als er wordt gepleit voor uitzetting, voor verbod op religieuze uitingen, als er associaties worden gelegd tussen religie en terreur alsof het vanzelfsprekendheden zijn, dan zie je hier een vorm van in mijn ogen fascistisch denken en fascistisch geïnspireerd taalgebruik. Hongarije, Polen, de verkiezingen in de Verenigde Staten voor een nieuwe president, je hoeft de krant maar open te slaan en je komt de taal voortdurend tegen waar de vijanden van het volk worden gepresenteerd en gedemoniseerd in toespraken en teksten. Het individu doet niet mee. Net zoals in het fascisme is het individu van nul en generlei betekenis en wordt van het individu niet meer gevraagd dan volledige opoffering. De politieke leider zal het allemaal wel regelen, maar wat je ziet – en dat is ook al zo oud als de mensheid – niet alleen machtsmisbruik maar ook corruptie en zelfverrijking op grote schaal. Ook landen die zich vanuit de geschiedenis communistisch noemen zijn in mijn ogen niet meer dan fascistische staten, bolwerken die alleen een ander etiket hanteren maar de lading blijft hetzelfde. Hoe kun je in zo’n machtige leider en partij geloven als de individuele mens niet meer is dan kanonnenvoer, vlees voor de slachtindustrie van de oorlog en de machtigen? Als mens wordt je vermorzeld door de machine die deze fascistische ideologie in gang zet en allen die nu ijverig meelopen, die hun gram willen halen omdat ze van mening zijn dat ze door de geschiedenis te weinig hebben toebedeeld gekregen zullen ontwaken in een nachtmerrie die ze zelf mee hebben veroorzaken. De belofte die al deze fascisten het volk voorhield, ook nu weer, is deze: je krijgt nu de stok in handen, waarmee ze jou de afgelopen tijd hebben geslagen. Nu ben jij aan de beurt om te slaan, nu is het geslagen worden voorgoed ten einde. Dat verklaart het enthousiasme, de geestdrift, het populisme op de toespraken van de leiders. De macht aan de volk, de macht aan de onderdrukten, de macht aan hen die denken slachtoffer te zijn van de loop der geschiedenis. Dat ze hier zelf een aandeel in hebben gehad, dat ze zich tot slachtoffer hebben laten maken, dat ze misschien te beroerd en te lui en te dom waren om zelf een vinger uit te steken om hun lot te verbeteren wordt voor het gemak maar even achterwege gelaten. Die geschiedenis wil niemand onder ogen zien want nu daagt een nieuwe toekomst en staan de nieuwe leiders en volgers op om de geschiedenis definitief naar hun hand te zetten. Maar je hoeft een profeet te zijn om te voorspellen dat waar de humane waarden van de mens met voeten worden getreden, waar de oorlogsretoriek heerst, waar vijanddenken voorop staat in plaats van samen verantwoordelijkheid nemen, waar het eigen gelijk, de eigen winst, het eigen bezit voorop staat, waar uiteindelijk domheid en kortzichtigheid bepaalt wat er moet gebeuren, dat het dan goed fout zal lopen: “après nous le déluge!” Het zal een nieuwe Apocalyps worden van ongekende omvang want onze middelen om te vernietigen worden alleen maar sterker en groter. Helaas groeit de verantwoordelijkheid om hiermee om te gaan niet evenredig snel. De toekomst zal het leren.

John Hacking

17 juni 2016