In 2020 schreef Eric Holthaus in de Correspondent het volgende, ik citeer:
De economisch antropoloog (en Correspondent-medewerker) Jason Hickel publiceerde in september een analyse in The Lancet waaruit blijkt dat als je kijkt naar ‘overmatige’ koolstofemissies (emissies boven de ‘veilige limiet’ per hoofd van de bevolking van 350 deeltjes per miljoen deeltjes in de lucht (ppm)) waardoor klimaatverandering gevaarlijk versnelt, die overmaat bijna geheel is te wijten aan rijke landen. Gezamenlijk zijn de Verenigde Staten, Canada, Europa, Israël, Australië, Nieuw-Zeeland en Japan verantwoordelijk voor een schokkende 92 procent van de opwarming boven 350 ppm. Alleen al de VS zijn verantwoordelijk voor 40 procent.
Dit is niet zo heel verrassend. Eeuwenlang bouwden deze landen hun rijkdom op door kolonialisme, en de ernstigst uitgebuite bevolkingen en gebieden hebben nu het ergst te lijden onder de klimaatcrisis. Door het land, de oceanen en ecosystemen wereldwijd te koloniseren, hebben die rijke landen ook de atmosfeer gekoloniseerd. De hele verwesterde economische groei is gebaseerd op exploitatie, grondstofwinning en imperialisme – en, dat vooral, op fossiele brandstoffen. Zelfs de samenlevingen van landen die ‘gunstig afsteken’ binnen de westerse hegemonie, hebben een destructieve basis. Het Noorse model van socialisme, bijvoorbeeld, is met behulp van oliegeld opgebouwd. Dit is allemaal niet toevallig. Klimaatverandering is niet alleen een planetaire dystopie, maar ook een kapitalistische utopie. Wat er nu gebeurt, hebben de kapitalistische leiders zo gewild.
Bron De Correspondent 20 okt 2020
De provinciaalse verkiezingen zijn gisteren geweest. Een nieuwe partij (BBB) is aan de horizon verschenen en is met de verkiezingswinst ervandoor gegaan. De gevestigde partijen hebben het nakijken en likken nu hun wonden. In bijna alle provincies zijn zij nu de grootste partij en zij worden ook in de Eerste Kamer een belangrijke stem met invloed. Veel plannen van de overheid om de stikstofuitstoot te reduceren (bijvoorbeeld een voorgestelde halvering van de veestapel in sommige gebieden), maatregelen te treffen voor natuurherstel (door o.a. boeren uit te kopen dicht bij kwetsbare natuurgebieden), bouwplannen voor nieuwe woningen buiten de steden (op landbouwgrond) komen nu onder druk te staan. Zeker als de landelijke overheid de uitvoering van al deze plannen overlaat aan de provincies. Wetgeving gaat niet door als een nieuwe Eerste Kamer daar een stokje voor steekt. Zwaar weer dus voor de regerende partijen.
In veel berichtgeving over de klimaatverandering is het perspectief vooral nationaal. Vanuit Nederlands perspectief worden plannen gemaakt, nagedacht over oplossingen en over aanpassingen. In het Europees parlement is het perspectief natuurlijk Europees. De opwarming van de aarde gaat voort, kijk maar eens op Global and European temperatures (europa.eu). Daarom proberen de Europese bestuurders acties te ondernemen die door alle landen worden gesteund die zijn aangesloten. Dat is geen sinecure, niet gemakkelijk, omdat alle landen eigen belangen hebben en vooral ook eerst en vooral kijken vanuit hun nationale perspectief. De EU onderneemt actie tegen de klimaatverandering en heeft daarvoor diverse plannen ontwikkelt. Op de website van de EU staat dit uitgelegd: EU-actie tegen klimaatverandering | Nieuws | Europees Parlement (europa.eu). Bijzonder is de Green Deal Een Europese Green Deal (europa.eu) om in 2050 zoveel mogelijk klimaat neutraal te worden. Ook in Nederland is dit aangeslagen en zijn er diverse initiatieven op dit terrein zoals Home | Greendeals.
Maar is het genoeg, is het niet een druppel op een gloeiende plaat vanuit mondiaal perspectief? Een boer meer of minder, een natuurgebied wel of niet hersteld, het maakt op wereldschaal niks uit, ondanks het feit dat alle kleine stappen helpen. Kunnen wij de opwarming van de aarde, en vooral ook het zeewater, stoppen? Het smelten van de gletsjers en het poolijs en vooral de opwarming van het permafrost? Zijn de grote landen echt bereid om de uitstoot van broeikasgassen te beperken door inkrimping van hun fossiele energiebronnen? De oceanen en de oerwouden slaan veel CO2 op – maar als de bossen worden gekapt omdat er veevoer moet worden gekweekt in de vorm van soja, omdat we het vlees eten niet kunnen laten, en als de algen in zee explosief groeien en giftig worden, omdat het water warmer wordt, als de zee steeds meer vervuild raakt omdat alle giftige stoffen die in zee belanden (zoals pesticiden, medicijnen, afval van chemische bedrijven en afval (plastics) als gevolg van onze consumptie), dan is er weinig hoop. Niet meer productie maar minder kan een uitweg zijn. Maar minder productie is minder inkomsten, minder verdiensten met alle gevolgen van dien. Dat zeggen de economen die geloven in de onvermijdelijkheid van economische groei. Zij zetten hun kaarten op inventieve vernieuwingen die alle problemen zullen oplossen. Maar dat is mijns inziens een illusie. De wereld is te groot, ook voor de techniek die we zouden kunnen inzetten om problemen op te lossen. Kijk bijvoorbeeld eens naar een vulkaanuitbarsting. Dat is nauwelijks te voorkomen of te behandelen. Hetzelfde geldt voor een aardbeving.
Nodig zijn niet alleen plannen met een korte termijnvisie maar plannen voor de middellange en lange termijn, en dan bedoel ik meerdere generaties. Elk korte termijnplan zal op zijn grenzen stoten omdat in onze wereld alles met alles is verbonden. Een onzalig plan om vluchtelingen en asielzoekers naar Afrika te verplaatsen om hen daar asiel te laten aanvragen is zo’n fictie die in praktijk nooit zal werken (net zoals het plan van de voorgenomen verplaatsing van alle Joden naar Madagaskar in 1941/1942). Als we de landbouw in de Nederland en in de wereld blijven beschouwen als een industriële bezigheid waarin zoveel mogelijk opbrengst moet worden gehaald zonder oog voor de effecten ervan: mestoverschot, verzuring van de bodem, vernietiging van het microklimaat in de bodem, kwetsbare monoculturen die we met pesticiden en alle soorten van gif moeten beschermen, de toepassing van kunstmest, de inklinking van de bodem door de zware machines, dan zitten we op een dood spoor. De agri-industriële bedrijven die kunstmest leveren, soja (uit gerooide bosarealen) als diervoedsel, die monopolies bezitten op het terrein van vervoer en slachten van dieren, die machtige lobby-instanties financieren bij de politieke besluitnemers, die intussen ‘slapend rijk worden’ en talloze boeren voor hun karretje spannen die van hen afhankelijk zijn geworden, zullen waarschijnlijk alles in het werk stellen om hun verdienmodel niet in gevaar te brengen. Maar laten we deze kapitalisten die geen oog hebben voor de effecten van hun handelen de toekomst bepalen? Nu te eten hebben maar morgen zonder inkomsten omdat het bouwland on-bebouwbaar is geworden? Nu verdienen maar morgen met onze voeten in het water omdat de zeespiegel stijgt en de dijken het niet meer aankunnen? Of omdat er door de lange periodes van droogte geen water meer uit de bodem komt en dus geen voedsel van het land?
De orkanen en stormen die nu ontstaan omdat het zeewater langzaam opwarmt, de onvoorspelbaarheid van deze orkanen die steeds vaker lijken voor te komen, de overvloed aan neerslag waardoor er waterstromen ontstaan die alles meesleuren, de jaren van droogte in grote gebieden op deze aarde, mislukte oogsten, woestijnvorming, trek van het onleefbare platteland naar de steden, de toenemende invloed van gewapende bendes die stad en platteland terroriseren (onder welke naam dan ook) omdat de armoede de voornaamste oorzaak is van hun toegenomen invloed, het wegkijken van de landen die niet direct een belang hebben in deze gebieden, de verschuiving van de geopolitieke belangen en invloedssferen, het zijn allemaal factoren die met elkaar samenhangen en die niet beheersbaar zijn zoals we zouden willen. Geopolitiek is een factor die ook om militaire inzet vraagt als de democratie en de vrijheid door dictators wordt bedreigd, zoals we nu in Oekraïne zien. Hetzelfde geldt voor de religieus gemotiveerde ‘verzetsgroepen’, beter gezegd, voorzien van religieuze alibi’s, die in feite verzamelingen terroristen zijn, die uit zijn op eigen gewin. Terreur als verdienmodel in plaats van corruptie als verdienmodel bij de politieke leiders in veel landen. Ver weg is opeens heel dichtbij als de gasprijs en olieprijs enorm stijgt omdat de leveranciers niet meer onze vrienden zijn. Geen enkele nationale regering kan hier in z’n eentje iets aan doen.
Er zijn al voorspellingen dat in 2050 de dijken in Nederland niet meer bestand zijn tegen de gestegen zeespiegel. Bij elke storm zullen grote delen van Nederland onderlopen. Dag welvaart, dag Groene Long, dag steden in de randstad. Politici die daar nu geen oog voor hebben zijn niet alleen kortzichtig en stekeblind, maar ze brengen ook willens en wetens hele generaties in gevaar en ontnemen hen hun toekomst. Daarom is er meer urgentie gevraagd, meer overleg, meer samenwerking en meer bereidheid om samen een lange termijnvisie te ontwerpen én uit te voeren. Niets ligt vast, alles is en komt een keer in transitie. Dat is eenmaal het leven: alles verandert, alles evolueert, alles wordt anders. Aanpassen aan de veranderde omstandigheden, rekening ermee gaan houden, is een slimme strategie.
Waarom laten we de extreem rijken steeds meer rijker worden zonder dat we van hen vragen om meer in de toekomst te investeren: via belastingen, via vrijwillige projecten, via eigen initiatieven die een verschil kunnen maken? Niet op de manier van meneer Musk die uit is om meer macht en invloed en die stilletjes werkt aan een maatschappij waarin zijn Tesla-bots (robots) steeds meer de dienst uitmaken – niet alleen als vervoermiddel, maar vooral als humanoïde-robot. Dit soort mecenassen kunnen we missen als kiespijn want hun performance als mensenredder, zoals ook al die andere ‘grootheden’ die leven door en van de massamanipulatie (bij Amazon, Facebook, Google), verhult alleen maar de drijvende kracht achter hun handelen: kapitalisme in zijn zuiverste vorm: rijk en machtig, machtig en rijk worden. De kapitalistische utopie brengt alleen maar slaven voort. Als we niet uitkijken, slaven in een toenemend onbewoonbare wereld.
John Hacking – 16 maart 2023
betekenisgeving & levenshorizon 