2024 Neuralink
De mens is een veelzijdig talig wezen. Met taal bedoel ik niet niet alleen spreken, luisteren, schrijven en lezen, maar ook de taal van de muziek, de kunst, de esthetica, en de ongeschreven en on-gesproken taal van het lichaam en het onderbewustzijn. Zonder al die vormen van taal zou de mens maar een communicatie-loze stumper zijn, een stuk steen in het landschap. En nu is er ook nog de digitaal, de taal om een virtuele werkelijkheid te scheppen en te bemiddelen. Het is een voortzetting van de gesproken en geschreven taal met wiskundige middelen waarin hoeveelheid en combinatie van tekens de uiteindelijke betekenis vormen van o.a. de taalvelden die op ons beeldscherm verschijnen en die wij als lezer als teksten kunnen lezen en interpreteren. Het is in veel gevallen een soort herhaling van de boekdrukkunst maar nu met andere middelen en op een veel grotere schaal. Programma’s die dit mogelijk maken hebben eufemistisch namen gekregen als Word etc. Maar inmiddels is deze metafoor achterhaald en is het boek in de tijd van de algoritmes geen goed vergelijkingsmateriaal meer om deze ontwikkeling te schetsen. De machine schept nu zelf werkelijkheden en wij als gebruikers en programmeurs komen meer en meer aan de zijkant te staan. AI, Artificial Intelligence, is slechts het begin van een nieuwe ontwikkeling waarin de mens niet meer de baas is over de machine. Door de verzameling van heel grote hoeveelheden data en de nieuwe en vaak onverwachte combinaties (correlaties) die door de machine worden gelegd lijkt het alsof we een nieuwe stap aan het zetten zijn naar de toekomst: we hoeven niet meer zelf na te denken, we zetten de chatbot aan het werk om teksten voor ons te schrijven, we laten de computer het lichaam analyseren en opereren en we verplaatsen ons in gedeeltelijk autonoom bestuurde machines…We leveren onze wapensystemen over in de handen van de robot, de bewakingsapparatuur en hopen erop dat het dan allemaal goed komt. Een valse zekerheid en een veiligheid die een illusie zal blijken. Ook de machine of het systeem zal de complexiteit van de werkelijkheid en de gelaagdheid ervan niet optimaal kunnen doorgronden en besturen. Als onze hersenen met alle duizelingwekkend interne verbindingen dit al niet kunnen hoe zouden we dat dan via een machine kunnen bewerkstelligen?
De ultieme droom van de transhumanisten
De transhumanisten droomden in de vorige 20e eeuw al van een werkelijkheid waarin de mensheid een nieuwe stap zou zetten om de grote hoeveelheid data aan te kunnen door een verbinding van de hersenen met de computernetwerken. Inmiddels zijn we wat jaren experimenteren verder, zijn er heel wat mensapen opgeofferd en kan een zekere meneer Musk doen alsof hij deze belangrijke stap heeft gezet: de presentatie van de neuralink, de verbinding van het menselijk brein via een chip met de computer (a brain-computer interface (BCI). Maar de firma Synchron (gefinancierd door andere steenrijke ondernemers (Bill Gates en Jeff Bezos) heeft al tien patiënten voorzien van een implantaat. Dus nieuw is het allemaal niet. Het BBC artikel dat aan deze presentatie is gewijd schrijft over de intenties van Musk:
The longer-term goal is “human/AI symbiosis”, something he describes as “species-level important”.
The real trick will be developing a system which can interpret or translate the signals coming from the brain with a far greater level of accuracy. If and when that happens humans may be able to communicate with computers and other electronic devices in a way that is difficult to comprehend today.
Imagine being able to order a takeaway with your thoughts, or search the internet, or translate one language to another immediately in your head, just by thinking about it.
Musk himself has already talked about a future where his device could allow people to communicate with a phone or computer “faster than a speed typist or auctioneer”.
In the past, he has even said saving and replaying memories may be possible, although he recognised “this is sounding increasingly like a Black Mirror episode.”
Deze ontwikkeling wordt gepresenteerd als een vooruitgang op het gebied van communicatie: deze wordt veel sneller, effectiever en functioneler. Het feit dat mensen met lichamelijke beperkingen (verlamming etc.) er baat bij kunnen hebben is slechts het opstapje, het begin en de legitimatie voor een dergelijk proces waarin de mens steeds meer in staat is om in combinatie met AI de werkelijkheid te beheersen en te manipuleren.
Het wordt reclame-technisch verkocht als een verbetering van de functionaliteit van onze communicatie via taal en rechtstreeks via gedachten, maar het is in mijn ogen vooral een poging om greep te krijgen op een onvoorspelbare en grillige werkelijkheid met de computer als hulpmiddel: een mens wordt zo een halve machine want zijn brein is eraan onderworpen. Musk en consorten stellen het voor alsof wij uiteindelijk altijd aan de touwtjes zullen blijven trekken want wij zijn de baas in dit proces. Maar ik vermoed dat het omgekeerde het geval zal blijken te zijn.
Gedachtenpolitie
Transhumanisten dromen niet alleen van macht om de werkelijkheid door middel van de verbinding van het brein met de computer te beïnvloeden maar ook van een uiteindelijke overwinning op de dood. Het menselijk lichaam, dat kortstondig leeft, is in die visie eigenlijk slechts bijzaak, het is een stadium dat uiteindelijk overwonnen kan worden als de dood is uitgeschakeld en als het lichaam daar niet meer aan onderhevig is. Vermoedelijk zal dat niet lukken met het huidige lichaam omdat er teveel processen spelen die door sterven en vergaan worden bepaald (invriezen van een brein vlak voor of na de dood is ook een (nog niet werkzame) optie). Dus het overzetten van brein-capaciteit in een nieuw soort lichaam is een doel voor de toekomst. Maar wat wordt hier eigenlijk behouden? Wat is er zo belangrijk aan het brein van een individu dat deze meent recht te hebben op een vorm van eeuwigheid? In mijn ogen is dit overduidelijk mega-hybris, een vorm van hoogmoed, die alle perken te buiten gaat en die rechtstreeks leidt naar een nieuwe afgrond: namelijk het onderscheid tussen de ‘eeuwigen’ en de ‘tijdelijken’ want voor het grootste deel van de mensheid zal dit ‘eeuwige leven’ onbereikbaar blijven. En om toch dit doel te verwezenlijken is het voor de voorvechters van dit ‘eeuwige’ bestaan noodzaak om de mensen die zullen blijven sterven onder controle te blijven houden want anders komen deze in opstand. Logisch ook want waarom voor de een wel en de ander niet een dergelijke “beloning”?
De verbinding van de computer met het brein is daarvoor uitstekend geschikt. In weerwil van alle mooie beloftes die de tech-giganten ons doen om de wereld te beheersen, rechtstreeks via ons brein, zal eerder het omgekeerde het geval zijn. Als de computer rechtstreeks onze gedachten kan lezen en kan handelen zijn we onze geestelijke vrijheid kwijt. Elke gedachte is data, hoe onzinnig ook, en elke opwelling, elk verlangen, kan worden gelezen en verwerkt. Zelfs alles wat we dromen en wat in ons onderbewust opwelt en waar we geen greep op hebben. Doen alsof we rationele wezens zijn die alles onder controle kunnen houden is een leugen en wordt door de werkelijkheid waarin we dagelijks leven weersproken. De talloze oorlogen en gepleegde gruweldaden laten dit overduidelijk zien. De mens is naast een potentiële heilige of mogelijke altruïst ook een verschrikkelijke egoïst en een monster. Daar is de wolf van Hobbes niks bij.
Brein-evolutie en taal
Kan ons brein een dergelijke koppeling met een computersysteem en de hoeveelheden data (ook al worden die door AI gestuurd en geselecteerd) wel aan? Is ons ‘apenbrein’ wel in staat zoveel te overzien en dan nog rationele afgewogen besluiten te nemen? Ik vermoed dat met de hoeveelheden data ook de hoeveelheden opties om uit te kiezen exponentieel toenemen want conclusies of uitkomsten getrokken vanuit mogelijke correlaties zijn in principe oneindig – als de hoeveelheid data maar groot genoeg is. Eenmaal verzameld door de controle op alle breinen is dit universum te klein om alles te beherbergen en zal er niet genoeg energie zijn om alles in systemen te verwerken. Het blijft dus behelpen en selecteren. Maar welke criteria gelden dan en wat is slim, of met andere woorden, leidt tot heil van de mensheid? Of zal eerder het omgekeerde het geval zijn en verzinken we in een datamoeras waar we ons niet meer aan onze eigen haren uit kunnen trekken?
Musk stelt dat het gebruik van de taal nogal omslachtig is want onze gedachten gaan altijd sneller en de omzetting in taal is en langzaam en inadequaat. Maar misschien is dat precies de zegen voor de mens: de taal die tijd nodig heeft omdat ons brein ook niet zo snel is. De taal en het gebruik ervan werpen zo een barrière op die goed kan uitpakken in onze communicatie. Er wordt tijd gewonnen, tijd om goed na te denken, tijd om goed te formuleren en tijd om te beseffen dat niet alles mogelijk is wat we zouden willen (kunnen).
De hindernis die de taal ons biedt om de ervaren werkelijkheid intern (via ons brein) en extern (via de samenwerking van onze zintuigen en ons brein) te bemiddelen in ons taalspel – onze communicatie met elkaar en met onszelf via zelfreflectie – vind ik persoonlijk een zegen. Een pas op de plaats, inhouden, net als mediteren, kan je behoeden voor overhaaste conclusies en handelingen die negatief uitpakken. Alles op internet gooien wat in je brein opkomt, elke emotie verpakken in een bericht en dan meteen delen, maakt meer kapot dan ons lief is: onderlinge solidariteit wordt vervangen door egoistische narcistische individuele zelfexpressie en dat is geen winst voor de mensheid. Dat is ook weer een stap op weg naar de afgrond en de voorgangers die hierin veel stappen zetten zoals een groot aantal politici en haatzaaiers werpen een doem op de mensheid. Een zwaard boven al onze hoofden dat uiteindelijk zal vallen. Taal is misschien een langzame manier om te communiceren maar het kan wel een manier zijn die zegen brengt en niet het onheil dat overal ligt te loeren om via een mens aan het licht te treden. Dat onheil maakt, zover ik kan beoordelen, ook deel uit van elk menselijk leven: het zit als het ware ingebakken in onze ziel – de kwade genius – de donkere engel tegenover de lichte engel, de kwade tegenover de goede aandrift, zoals de rabbijnen in de Talmoed stellen. Wat uiteindelijk aan het licht treedt en wat via nieuwe technieken zal gaan overheersen blijft vooralsnog even in nevelen gehuld. Maar de aarde is slechts een heel kleine planeet in een onmetelijk heelal en wij zijn kleiner dan vlooien in een oude deken op de rug van een paard. Bescheidenheid is dus op zijn plaats…het vele geld maakt je nog niet de baas over de taal en over leven en dood.
John Hacking
6 feb 2024
Over taal – enkele suggesties. Zoeken op deze blog onder het trefwoord taal levert nog meer teksten op.
betekenisgeving & levenshorizon 