Ogen-schijnlijk

Over mijn werk als schilder

Als de ogen je enige zintuig zijn, en stel dat andere zintuigen zoals reuk, tastzin, gehoor en smaak zijn uitgeschakeld, hoe neem je dan de werkelijkheid waar? Als een ‘afbeelding’ op een foto, beeldscherm, afdruk? Bewegende beelden zijn nog steeds waarneembaar, maar als de wereld voor je ogen niet beweegt zoals op een foto, dan lijkt het misschien dat jouw waarneming niet meer is dan een verzameling losse beelden die willekeurig achter elkaar zijn geplakt. Toch is dat niet waar want onze waarneming van de werkelijkheid via onze ogen wordt begeleid door onze denkvermogen. Onze herinnering en onze voorafgaande kennis van de werkelijkheid kleuren onze waarneming, geven er duiding aan en dus betekenis. Preoccupatie door wat we al kennen en weten zet de lijnen uit voor wat we eigenlijk zien. Een kind leert de werkelijkheid zien aan de hand van een taal die wordt geleerd. Zo ontstaat betekenis die latere waarnemingen mede kleurt. We kunnen als volwassene niet bij nul beginnen als wij alle andere zintuigen dan de ogen uitschakelen.

Deze gedachten kwamen bij me boven toch ik nadacht over het feit dat ik afbeeldingen (foto’s) van landschappen gebruik in mijn (soms abstracte) schilderingen van landschappen. De foto is uitgangspunt, dat wil zeggen, een statisch landschap met of zonder kleur (oude foto’s) stimuleert mij om een deel van dit landschap erom heen toe te voegen. En dat op een expressionistische en vooral impressionistische wijze. De impressie die het landschap op de foto op mij maakt druk ik opnieuw expressief uit in een impressionistisch geheel van kleuren, een sfeerbeeld, een nieuwe oorspronkelijke weergave. Vaak is de foto pas zichtbaar bij nauwkeurig kijken, veel oppervlakkige toeschouwers zien haar in eerste instantie niet.

Waarom pas ik deze methode toe? Veel landschappen (zoals berglandschappen) ken ik niet uit eigen ervaring. Ik ken ze slechts van afbeeldingen. Ook landschappen uit het verleden horen daarbij. Die komen nooit meer terug in tegenstelling tot foto’s van een landschap die gisteren zijn gemaakt. Via internet vind ik foto’s. Bijvoorbeeld als thema’s mij interesseren gebruik ik soms afbeeldingen van landschappen of situaties. Foto’s die ik zelf maak of (vakantie)foto’s die ik van anderen mag gebruiken, vormen uitgangspunt voor mijn schilderijen. Steeds betreft het een selectie op basis van een persoonlijke voorkeur. Er zijn zoveel beelden in omloop dat het ondoenlijk is om via internet op zoek te gaan naar passende afbeeldingen. Daarom gebruik ik slechts beelden die mij raken (ook door foto’s te maken van documentaires op tv). En het toeval mag een rol spelen. Niet alles hoeft te worden geschilderd. Veel oude vakantiefoto’s die anders maar liggen te verstoffen in albums worden gebruikt voor kleine abstracte landschappen. En oude toeristische kiekjes, verzameld voor toeristen in het begin van de vorige eeuw (1910-1960) in kleine mapjes, vormen soms het begin van nieuwe serie.

Naast het schilderen van deze landschappen doe ik nog iets wat kenmerkend is voor mijn manier van werken. Ik maak vaak landschappen in serie omdat ik een aantal foto’s van een gebied of streek heb. Achter elkaar gezet vormen ze een nieuwe kijk op de werkelijkheid en vergezeld van zelf gemaakte muziek geven ze als filmpje een indruk van hoe ik tegen deze werkelijkheid aankijk en hoe ik gebruik maak van de beelden die nu in een nieuwe context verschijnen als schilderij. Het is geen collagetechniek maar een landschap-met-foto-proces. ‘Foto met landschap’ is algemeen bekend maar ‘landschap met foto’ is nauwelijks bekend. Dat zie je ook aan de hashtag’s op internet. Filmpjes die ik zo heb gemaakt staan op een van mijn sites: https://www.youtube.com/@canandanann-abstracts

Ik maak gebruik van pigmenten (gemalen kleurstoffen) die ik met bindmiddel (acrylaat-binder en/of caseïne) en water verbind. Zo krijg je een waterige verf. Daarom schilder ik niet op een ezel maar op een platte tafel. Ik gebruik ook sumi-e, een vorm van plantaardige kleurstof die op inkt lijkt maar dat niet is. In combinatie met pigmenten doet het toeval vaak zijn werk omdat de verf op elkaar reageert. In de meer dan 50 jaar dat ik schilder heb ik veel ervaring opgebouwd in het gebruik van deze verf, papier en andere materialen waarop ik soms werk. Ook de toepassing van verschillende bindmiddelen met verschillende pigmenten leidt soms tot verassende resultaten die van te voren niet bekend waren. Het toeval door het gebruik en de samenstelling van deze materialen krijgt dus een grote rol in mijn werk. Ook al doet veelal het oog alleen mee in het beschouwen van het eindresultaat – het schilderij – de uitnodiging aan de toeschouwer ligt er om zelf aan de haal te gaan met datgene wat deze waarneemt en welke associaties dat oproept. De toeschouwer geeft zijn eigen duiding op basis van eigen ervaring en herinnering en geeft op die wijze ook betekenis aan het werk. Meer informatie over mijn werk geef ik graag. Neem contact op als je dit wilt.

John Hacking

3 oktober 2023