There’s an enormous opportunity before us, as robots and algorithms push humans out of cognitive work. As a society, we could choose to put more resources into providing better staffing, higher pay and more time off for care workers who perform the most emotionally demanding work for the smallest wages. At the same time, we could transform other parts of the economy, helping police officers, post-office workers and the rest of us learn to really engage with the people in front of us.
https://aeon.co/essays/the-key-to-jobs-in-the-future-is-not-college-but-compassion?
De toekomst zal een ander zijn dan we tot nu toe gewend zijn. Computers zullen hun aandeel in de samenleving zonder tussenkomst van mensen gaan vervullen. Niet alleen als robots maar ook als onzichtbare en sturende mechanismen die ons leven zullen kleuren. Ijskasten die onze consumptie en onze gezondheid bijhouden, muren die onze stemming lezen en daarbij beelden en muziek zoeken, toiletten die controleren of we wel genoeg vitamines en mineralen binnenkrijgen etc. etc. Dat is er allemaal al, maar nu is het nog selectief en op zeer kleine schaal. De meeste uitvindingen hebben het laboratorium of de fabriekshal nog niet verlaten en beheersen nog niet ons dagelijks leven. Maar dat zal snel veranderen, sneller misschien dan ons lief is. En het gebeurt niet opvallend, met veel tamtam (wat een anachronistisch begrip) maar in stilte en ongemerkt als deel van het consumeren en inrichten van onze leefwereld. Argumenten als duurzaamheid, gemak, mensvriendelijkheid zullen de boventoon voeren bij het invoeren van nieuwe mogelijkheden. Iedereen zal snel om zijn want iedereen doet het en niemand wil achterblijven of bekend staan als een zonderling. De ontwikkelingen op dit gebied voltrekken zich buiten ons zicht en buiten onze macht. Er zijn anderen die aan de touwtjes trekken (weer z’on anachronisme). En die anderen, noem het industrielen, visionaire ondernemers, politici die met hen een deal hebben gesloten, bankiers en kapitaalverstrekkers, houden niet van raadplegingen, van democratie of van instemmingsrondes waar voorstellen kunnen worden afgekeurd. Afkeuring betekent aanpassing en/of minder inkomsten. Daarom gaat veel ongemerkt en worden mensen langzaam rijp gemaakt voor het nieuwe. De drone is een goed voorbeeld. Deze vliegende robot prikkelt ook de kinderfantasie en volwassen kopen het ding om er mee te spelen. Voor je het weet is de drone ingeburgerd. Dat de drone ook wordt ingezet om grootschalig mensen te vermoorden is daarbij slechts bijzaak en wordt weggezet met het argument dat alle ontwikkelingen positieve en negatieve effecten hebben. Maar techniek inzetten voor moord, voor uitschakeling van vijanden, van vijandig geachte tegenstanders is en blijft een menselijke keuze.
Livia Gershon die in haar bijdrage op Aeon pleit voor meer humaniteit en ruimte voor emoties in de toekomst die ons wacht, zet in op de werving van mensen voor meer mensbetrokken werk: in de zorg, voor ouderen, kinderen, zieken, gebrekkigen. Nu robots meer taken overnemen is er voor de anderen die dit werk niet meer hoeven te doen ruimte om zich op een andere wijze nuttig te maken. Een nobel streven, een mooi ideaal. Dat zou dan ook betekenen dat de robots die nu in Zuid Korea en Japan in bejaardenhuizen worden ingezet om de bejaarden bezig te houden en af te leiden overbodig worden. Maar de ontwikkelingen in Japan en Zuid Korea laten ook zien dat de maatschappij net zo goed een heel andere kant op kan gaan. Nog meer techniek en technische toepassingen en minder menselijkheid. Menselijkheid, humaniteit zouden wel eens domeinen kunnen worden die slechts thuis en binnenskamer nog een rol mogen spelen want daarbuiten is het bussiness as usual: er moet geld, inkomen worden verdiend, winsten gemaakt en daarbij zijn dat alleen maar hinderlijke ‘ervaringen’, ‘emoties’, ‘opties’ uit het verleden die hun bruikbaarheid slechts relatief hebben bewezen. De wereld is er al op al niet beter op geworden en 2000-3000 jaar menselijke geschiedenis hebben de vreselijke oorlogen en onderdrukkende situaties niet weten te voorkomen. Zo zou je kunnen redeneren en misschien wordt er ook zo wel geredeneerd. Als het niet met sociale middelen kan, met een sociale insteek moeten we misschien maar over gaan op een technische insteek, een vorm van beheersing van geweld en agressie met medische en manipulatieve technieken. Genetische manipulatie, genetische selectie, indoctrinatie, psychische beïnvloeding in het vroegste stadium, hersenmanipulatie, de mogelijkheden zijn er in vele varianten. Het denken kan worden gestuurd. Degenen die de informatie bezitten en de informatiekanalen aansturen kunnen hun macht inzetten om de mensen dat te laten weten wat zij willen. Illusies worden als waarheden verkocht, fictieve feiten als de werkelijkheid.
We zijn als consumenten een makkelijke prooi voor de aanstuurders van nieuwe mogelijkheden van beheersing. Sociale media – typisch dat woord ‘sociaal’ – die nu de overhand hebben gaat het ook om een verdienmodel. Alogoritmes worden losgelaten om je beter te leren kennen en beter te leren manipuleren via reclames en andere aanbiedingen. Binnenkort is je hele profiel een open boek voor deze organisaties. Niet alleen je politieke voorkeur, je opleiding, vriendenkring, sociale omgeving, je afkomst, je genetische gesteldheid, je biologische kenmerken, je verzekerbaarheid, je inkomen, je toekomstige plannen (mogelijke opties), je werkkringen, en je potentiele inzetbaarheid en manipuleerbaarheid zijn dan bekend en met elkaar vormen zij een groot complex van data over jou. Identiteit is dan die verzameling data.
Dat zou wel eens kunnen gaan betekenen dat op basis van deze verzamelingen ook nieuwe vormen van identiteit ontwikkeld kunnen worden. Zoals aldous Huxley al in een verder verleden sprak over alfa’s, beta’s en gamma’s met diverse en aangepaste taken en mogelijkheden, krijgen we nu misschien wel een heel alfabet aan identiteiten met kenmerken, met kwaliteiten en daarbij horen taken en beloningen, of vormen van macht en gezag. Wie staat er dan boven aan de ladder en wie onderaan? De informatieverstrekker aan de top en de ‘domme’ niet ontwikkelde, zonder kansen opgegroeide ‘slaaf’ onderaan? Waaruit zou die slavernij dan bestaan? Proberen in een moeilijke situatie in leven te blijven met primitieve middelen omdat er overal op aarde conclaves zijn waar de slimmen en de rijken zich hebben verschanst om daar hun eigen weelderig leven te leiden? Een grote tweedeling in de maatschappij tussen have’s and have’s not? Groter en breder deze kloof dan we ooit gekend hebben? Is dat onze toekomst? Met een leger van robots om deze have’s not eronder te houden en te verzekeren dat ze de beschermde ruimtes nooit zullen binnenkomen? Is dit science fiction? Er zijn al talloze films en series over dit thema in dit licht gemaakt, dus zo vreemd is het niet.
Natuurlijk kunnen we optimistisch blijven, geloven in een goede afloop voor velen. Maar de huidige crisis op het gebied van vertrouwen in de mensheid doordat er rijke en arme landen zijn, en dat al eeuwenlang, doordat er geen eerlijke verdeling van de welvaart plaatsvindt, onderdrukking en oorlog, met als gevolg armoede, honger en vluchtelingenstromen, de onzekerheid over de ontwikkelingen van het klimaat met navenante en nefaste gevolgen, de politieke leiders en hun aanhang die hun oren teveel naar makkelijke en goedkope oplossingen laten hangen, populisme alsof het volk ‘wijsheid’ in pacht heeft, terwijl dat enkel welbegrepen eigenbelang en ‘egoïsme’ is omdat ze het minder goed hebben getroffen of kind van de rekening zijn geworden in onze kapitalistische liberale samenleving waar economische resultaten de nieuwe religie vormen, en dus de aandeelhouders vooral aan zichzelf denken en niet aan de arbeiders in een onderneming, etc. etc. Wie houdt de moed erin, en wie blijft hoopvol?
We zullen zien. Afwachten en hopen op betere tijden en meer economische voorspoed is geen optie want de winst voor de een is het verlies voor de ander. Onze welvaart is voor een groot deel opgebouwd uit het afwentelen van de negatieve effecten op anderen. Ons (gevaarlijk en giftig) afval dat naar Afrika wordt verscheept, onze consumptie waarin niet de kosten voor de vervuiling in veel andere landen wordt meegeteld (zoals bij de winning van grondstoffen als goud, aluminium, zink, olie, hout etc. waarbij het milieu en de leefomgeving van mensen vaak de dupe is), en zo zijn er nog tal van voorbeelden te noemen. We leven in een globale wereld en het kan niet zo zijn dat wij rijk blijven en anderen arm. Dat zal veranderen, goedschiks of kwaadschiks. Als je niets te verliezen hebt is geen muur te hoog en geen grens te ver. Het worden spannende tijden.
John Hacking
27 juni 2017
betekenisgeving & levenshorizon 