Overweging Studentenkerk Nijmegen Radboud Universiteit 17 september 2017
Gelezen: Jesaja 56,1-8 en Lucas 17,11-19
“Je geloof heeft je gered” Waarvan heeft het geloof de melaatse uit Samaria, die elders geborene, gered? En is er ook redding voor ons? Waarvan zouden wij gered kunnen worden, of misschien wel moeten worden? Is er iets urgents in ons leven om van gered te worden? Dat zijn de vragen die vandaag centraal staan.
Redding! Redding waarvan en redding voor ons! Misschien is dit op het eerste gezicht een theoretische vraag. Maar voor de melaatsen in ons verhaal uit Lucas staat veel op het spel. Huidvraat, lepra, of zoals de Naardense bijbel in het boek Leviticus zegt: “de Egyptische ziekte”, is niet om mee te spotten. Het effect is namelijk dat je uitgesloten wordt van de gemeenschap. Je bent verbannen naar de wildernis, je doet niet meer mee – en eigenlijk heb je geen leven meer! Buiten de gemeenschap is er geen leven – en daarom wacht het volk van Israël 7 dagen op Mirjam, de zus van Mozes, totdat haar melaatsheid is genezen en zij weer rein is. Onze 10 melaatsen hebben niemand die op hen wacht. Zij zijn al verstoten. Zij houden afstand als Jezus nadert en roepen met luide stem hem toe.
Als ik het begrip “epistata” even plat wil vertalen staat er niet alleen meester, maar ook chef, baas, zoals de uitvoerder/opzichter op een bouwplaats kan worden aangesproken… He is in charge – hij heeft de leiding. En hij die de leiding heeft kan de situatie naar zijn hand zetten. De leprozen weten dus dat ze bij Jezus aan het goede adres zijn. Hij kan zich over hen ontfermen en de reactie van Jezus is adequaat. Zijn antwoord loopt al op de genezing vooruit want voordat zij zich aan de priester hebben getoond, die dan kan constateren dat ze rein zijn, genezen, dat er geen infectiegevaar meer is, worden zij al lopende gereinigd. Een mooi staaltje van vertrouwen zou ik zeggen. Ga zelf maar eens naar de huisarts die je dan op weg stuurt – naar de apotheek bijvoorbeeld – en het hoeft al niet meer, want je bent van je kwalen verlost.
Deze tien melaatsen vormen samen als het ware een “minyna”, het vereiste aantal mannen dat in de synagoge bij elkaar komt om tot God te bidden. Dat is wat hier eigenlijk gebeurt. Het hele verhaal staat in deze context: God bidden om genezing en God danken daarvoor. Alleen dat laatste aspect wordt door slechts een man uitgevoerd: de vreemdeling, de elders geborene, de Samaritaan, die eigenlijk in orthodox Joodse ogen erbuiten valt. Waar hebben we dat meer gehoord? Het is niet de eerste keer dat de Samaritaan tot voorbeeld wordt gesteld aan de leden van het Joodse volk. Redding is er voor iedereen! En Jezus is degene die deze rol van God op zich neemt – alle Griekse begrippen wijzen in die richting. De Samaritaan wordt door zijn geloof gered – zijn vertrouwen op Jezus en zijn dank voor die redding vormen samen de kern voor zijn redding: hij weet nu waar het op aan komt in zijn leven!
En waar komt het dan op aan? Waar komt het op aan in ons leven? Hier raken de verhalen elkaar! De reiniging van de melaatsen is de opheffing van hun isolement. Ze horen er weer bij. Omdat ze er weer bij horen kunnen ze ook weer hun aandeel leveren. Hun genezing was gratis: om niets – ze hebben er niets voor hoeven te doen, dan op weg te gaan. Ze zijn bevrijd van datgene wat er als het ware met de ziekte was verbonden: niet alleen isolatie, een leven buiten de gemeenschap, een soort van doods leven. In het boek Leviticus staat tsara’a – huidvraat, mogelijk te vertalen met lepra. Het komt van tsarar, een werkwoord dat o.a. “verdrukken, treiteren” betekent. Ook de naam voor Egypte is er in de bijbel van afgeleid: Mitsrajim, land van onderdrukking, slavenarbeid, land van terreur en angst. Vandaar volgens sommigen dan ook de Egyptische ziekte. We weten uit het boek Exodus dat het volk terug verlangde naar de vleespotten van Egypte en dus de terreur en het leven onder de knoet er maar bij nam. Zij waren bang en hadden te weinig vertrouwen om de tocht door de woestijn aan te gaan.Ze geloofden niet in hun bevrijding en in God hun bevrijder.
“Erst das Fressen dann die Moral“ schreef Berthold Brecht al. En dat is nu precies waarin het verhaal van de melaatsen raakt aan ons leven! Onze wereld is vol van verleidingen. Vol ook van angsten! Soms terecht maar veel ook fictief. Politici die op basis van terreurdreigingen onze privacy willen afschaffen of verdere ondermijnen … Om maar een voorbeeld te noemen. Als we maar houden wat we hebben en het liefst elke maand een beetje meer! Hoe melaats, hoe bang, angstig, of hoe corrupt zijn we eigenlijk? Ik gebruik met opzet het woord corrupt. (Het kan ook bederf betekenen…huidvraat dus….). Laten we onszelf corrumperen door onze eigen interesses, angsten, kortzichtigheid? Durven we nog – terwijl wij ons volgelingen van Jezus noemen – op te komen voor Gods geboden en voor Gods wegen tot bevrijding. Voor de mensen die kind van de rekening worden? Of is dat een ver van mijn bed show? Dan heb ik het niet enkel over ons zelf maar over hen die buiten de boot vallen. Die dagelijks nog Europa binnen komen – veelal via illegale weg omdat legale wegen dicht zijn. Omdat er nog steeds geen menswaardige regelingen zijn getroffen.
Zij die niet meedoen, zij die in het donker zitten. „die im Dunkel, sieht man nicht“, ook een citaat van Brecht. Tijdens onze vakantie waren we in Kassel, Dokumenta 14. Rond de 160 kunstenaars die hun werk lieten zien. Maar buiten deze grote expo was een kleine protestantse kerk met een in mijn ogen zeer bijzondere tentoonstelling: Luther und die Avantgarde. Een deel hiervan in de Karlskirche te Kassel. Twee kunstenaars hadden overblijfsels verzameld en op tafels tentoon gesteld die ze uit de boten hadden gehaald waarmee vluchtelingen naar Europa kwamen. Gebruiksvoorwerpen, paspoorten, telefoonkaarten, geld, foto’s, noem maar op. Deze voorwerpen waren soms de enige stille getuigen van hun bezitters. Dat maakte en maakt nog steeds grote indruk op mij. Ik heb het gefilmd en op You Tube gezet. https://www.youtube.com/watch?v=48YR0k6sj0o
Zij komen zo onverwacht mijn en ons leven binnen – de afgeschreven niet welkome mensen. Daarom: door hoeveel angst laten wij ons leiden, hoeveel terreur nemen we op de koop toe? Hoe lang blijven we zwijgen en doen we alsof onze neus bloedt als idioten, ik heb geen beter woord, narcisten, machtswellustelingen, als president in die rol anderen verketteren, wegzetten als ongewenst, als derderangs, als minderwaardig? Als politici roepen dat de grenzen dicht moeten – de muren hoger – de ongewensten eruit? „Erst dat Fressen, dann die Moral?“ ook in dit land van dominees en kooplieden? Eerst mijn eigen hachje en dan zal ik eens kijken of ik nog wat over heb?
Dat is de les die wij volgens mij uit onze lezingen kunnen leren vandaag: “Je geloof heeft je gered”, je vertrouwen op God, je bevrijder en je dank voor je bestaan, je dank voor al dat wat je hebt gekregen en dat je niet alleen voor jezelf hoeft te houden. Je hebt je leven ontvangen. Gratis en voor niets. God vraagt alleen om er iets zinnigs mee te doen. Ik zeg niet dat het makkelijk is – dat de oplossingen eenvoudig zijn. In de politiek maak je altijd vuile handen. Zwart wit denken werkt hier niet. Er is niet alleen maar goed of kwaad. Veel zit er tussen in. Maar wie betaalt de prijs van onze keuzes? Onze politieke besluiten? Samenwerken is gevraagd – verder dan de landsgrenzen kijken, we leven in één wereld. Er is geen andere! Nogmaals het is niet eenvoudig, niet gemakkelijk. Opkomen voor het heil van mensen. Maar je kunt je wel ervoor inzetten – je menselijk hart laten spreken – eerder dan je buik. Je geloof heeft je gered. Tijd om op weg te gaan, om ons te tonen aan de priesters – of we rein zijn! Veel vertrouwen, veel moed toegewenst op onze reis. Amen.
John Hacking
17 september 2017
Lucas 17, 11-19 (Naardense Bijbel)
Het geschiedt
tijdens het optrekken naar Jeruzalem
dat hij komt door het
midden van Samaria en Galilea;
als hij zomaar een dorp binnenkomt
treden tien mannen, huidvraatlijders,
hem tegemoet,
die van verre blijven staan;
zij verheffen hun stem en zeggen:
Jezus, meester, ontferm je over ons!
Hij ziet hen aan en zegt tot hen:
trekt op en toont uzelf
aan de heiligdomsdienaars (Lev. 13,49; 14,2-3)!
En het geschiedt als zij gáán
dat zij worden gereinigd.
Maar: één van hen ziet dat hij is geheeld
en keert terug,
met grote stem God verheerlijkend;
hij valt op het aanschijn neer
voor zijn voeten, hem dankende;
en híj is een Samaritaan geweest!
Maar ten antwoord zegt Jezus:
werden niet de tien gereinigd?-
de negen, waar zijn die?-
zijn er geen te vinden
die terugkeren en God verheerlijken
behalve deze eldersgeborene?
En hij zegt tot hem: sta op en trek verder,-
je geloof heeft je gered!
betekenisgeving & levenshorizon 